Amerika quşarmudu

Amerika quşarmudu (lat. Sorbus americana) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü.

Amerika quşarmudu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Gavalıkimilər Triba: Maleae Yarımtriba: Malinae Cins: Quşarmudu Növ: Amerika quşarmudu
Beynəlxalq elmi adı
Sorbus americana Marshall, 1785
Şəkil axtarışı ITIS   25319 NCBI   193310 EOL   242805

Təbii yayılması

Vətəni Şimali Amerikanın şərq hissəsi, Şərqi Kanada, ABŞ-nın şimal-şərq və mərkəzi hissəsidir. Quron gölü və Yuxarı gölün şimal sahillərində Amerika quşarmudunun ən böyük nümunələri bitir.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 12 m çatan (40 fut) çoxillik ağacdır. Qabığı açıq boz, hamar, çıxıntılıdır. Yarpaqları mürəkkəb, qeyri-bərabər lələkvari, uzunluğu 6-dan 10 düymadək (15-25 sm), nazik, tünd yaşıl və ya qırmızı saplaqlıdır. Yarpaqcıqları 13-17 ədəd, lansetvari və ya uzun, oval, uzunluğu ikidən üç düymadək, qeyri-bərabər pazşəkilli və ya bünövrəsində yumrulanmış, kənarları dişli, ucu biz, oturaqdır. Tumurcuqdan tükcüklü çıxır, sonradan hamarlanır, yuxarısı tünd yaşıl, alt tərəfi açıqdır. Qönçələri tünd qırmızı, itidir. İçəri pulcuqları boy atan zoğlarla birgə böyüyür. Yalançı zoğları yarpaqvari, töküləndir. May-iyunda çiçəkləyir. Çiçəkləri ağdır. Çiçək altlıqları iti, xırdadır. Kasaçığı tükcüklü, beş pərli, kənarları qısa, itidir. Çıçək tacının ləçəkləri beş, krem rəngli-ağ, yumrudur. Erkəkcikləri iyirmi-otuz, sapvari, tozluqları iki hüceyrəli, kəsiyinə açılır. Meyvəsi şarşəkilli, parlaq qırmızı, oktyabrda yetişir, dadı turşdur Toxumları açıq qonur, uzunsov, yığcam, yüngül, yumşaq, ləpələri ətlidir.

Ekologiyası

Rütubətli torpaqlarda, bataqlıqlarda, qayalıqlarda, çay kənarlarında bitir. İstisevən, günəşədavamlı bitkidir.

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanın bir çox rayonlarında mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Dekrativ bitkidir. Tək və qrup əkinlərində, canlı çəpərlərin salınmasında istifadəsi məqsədyönlüdür.