Stasionar quldur nəzəriyyəsi

Stasionar quldur nəzəriyyəsi — Amerika alimləri Martin Makquayr (ing. Martin C. McGuire) və Mansur Olson tərəfindən hazırlanmış dövlətin mənşəyi nəzəriyyəsi.

Əsas müddəaları

Bu nəzəriyyədə dövlət müəyyən bir ərazidə möhkəmlənmək, onu fərdi şəkildə idarə etmək və uzunmüddətli perspektivdə əhalidən gəlir əldə etmək (quldurluq etmək) qərarına gələn "oturaq (stasionar) quldur" ilə eyniləşdirilir. Məqsədi qısa müddətdə maksimum fayda əldə etmək olan "gəzən quldurlar" və ya "qastrol quldurlarından" fərqləndirən budur. "Oturaq quldur" tərəfindən həyata keçirilən soyğunçuluqlar adi vergitutma formasını alır, ağlabatan "oturan quldur" isə elə vergitutma qurur ki, bu zaman əhali investisiyaların toplanması və sonradan istehsal həcminin artırılması üçün istifadə oluna bilən resursların bir hissəsini özündə saxlayır və müvafiq olaraq , kənardan vergiyə cəlb olunan mənfəət "oturan quldur". Bundan əlavə, "oturan quldur" iqtisadi fəaliyyəti stimullaşdırır və ərazinin iqtisadi inkişafında maraqlıdır

Müxtəlif siyasi rejimlərdə "oturan quldur"un üstünlükləri və mənfi cəhətləri

"Stasionar quldur" və avtokratiya

Avtokrat üçün əsas problem, ya inqilab nəticəsində, ya da "köçəri quldur"un işğalı nəticəsində baş verə biləcək hakimiyyətin itirilməsi təhlükəsidir. Tarixdə bu problemin həlli sülalə idarəçiliyi formasının qurulması ilə bağlıdır; belə bir həllin mümkün olmadığı hallarda böyük ehtimalla "oturan quldur" öz gücünün davamlılığına inamsız olaraq "köçəri quldur"a çevrilir, öz rifahını yüksəltməyə can atır, heç bir qayğıya qalmır. əhalinin tələbatının ödənilməsi və davamlı iqtisadi artımın təmin edilməsi.

"Stasionar quldur" və demokratiya

Demokratiya, bəzi müəlliflərə görə, iqtisadi baxımdan ən əlverişli rejimdir. Lakin M. Olson öz nəzəriyyəsində o qədər də aydın deyil və həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri qeyd edir. Müsbət cəhətlər arasında, ilk növbədə, mülkiyyət hüquqlarının təminatlarını və müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsini qeyd etmək lazımdır. İkincisi, M. Olson riyazi hesablamalara əsaslanaraq belə nəticəyə gəlir ki, demokratik ölkələrdə vergi dərəcəsi avtokratiyalara nisbətən aşağı olacaq. Başqa sözlə desək, demokratiya izafi məhsulun daha böyük hissəsinin hökmdarların xeyrinə çıxarılmasının qarşısını alır. Üçüncüsü, əhaliyə verilən ictimai malların həcmi avtokratiyada olduğundan daha çox olur, çünki lider seçkilərdə qalib gəlmək üçün çoxluğun dəstəyini almalıdır.

M. Olson çatışmazlıqlar arasında, ilk növbədə, demokratik liderlərin "oturuşmuş quldurlar" kimi ilk növbədə öz eqoist maraqlarını rəhbər tutduqlarını qeyd edir. İkincisi, demokratik rejimdə qərarların qəbulu və milli gəlirin yenidən bölüşdürülməsi prosesinə çoxluğun maraqlarına cavab verməyən qərarların qəbul edilməsində lobbiçilik edən müxtəlif maraq qrupları, bəzən kiçik və yüksək ixtisaslaşmış qruplar təsir edir.