Sufrajistlər
Sufrajistlər (fr. suffrage — seçmə hüququ) — qadınların seçki hüququ hərəkatının üzvləri. Həm də səsvermələr siyasi və iqtisadi həyatda ümumiyyətlə qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyə qarşı çıxdı. Radikal hərəkətlərdən istifadə edərək mübarizəni aparmağı mümkün hesab etdilər.
Bu termin, xüsusən, 1903-cü ildə Emmelin Pankhörst tərəfindən qurulmuş və birbaşa fəaliyyətə və vətəndaş itaətsizliyinə yönəlmiş yalnız qadınlar hərəkatı olan İngilis Qadınlarının Sosial və Siyasi Birliyinin (WSPU) üzvlərinə aiddir[1][2]. 1906-cı ildə Daily Mail qəzetinin bir müxbiri, qadın müdafiəçilərini kiçiltmək üçün seçki hüququ tərəfdarı olan «suffragist» terminindən götürülmüş «suffragette», sözün əsl mənasında, "səsvermə" terminini ortaya qoydu. Aktivistlər bu yeni addan istifadə etməyə başladılar, hətta onu WSPU tərəfindən nəşr olunan bir qəzetin adı olaraq istifadə etməyə başladılar.
XIX əsrin sonlarında qadınlar bir neçə ölkədə səs vermək hüququ qazanmışdılar. 1893-cü ildə Yeni Zelandiya 21 yaşdan yuxarı bütün qadınlara səs vermək hüququ verən ilk özünüidarə edən ölkə oldu. [3] 1903-cü ildə İngiltərədəki qadınların səs vermək hüququndan məhrum edildikdə, Pankhörst, qadınların "işin öhdəsindən gəlməsi" lazım olduğuna qərar verdi. WSPU şüarı “əməllər deyil, sözlər” idi [4]. Sufrajistlər siyasətçiləri təqib etdi, parlamentə basqın etdi, polislə qarşıdurma zamanı hücuma məruz qaldı və cinsi təcavüzə məruz qaldı, zəncirlə zəncirləndi, pəncərələri qırdı, poçt qutularını və boş binaları atəşə verdi, kilsələrə və əmlaka zərər vermək üçün bomba atdı, qəzəb və lağa qoyuldu. Həbsxanada olduqları zaman aclıq aksiyasına başladılar və hökumət buna zorla qidalandıraraq cavab verdi. Zorla bəslənən ilk səs ləqəbi Evelin Hilda Burkitt idi. 1913-cü ildə bir yarışda kral atının qabağında qaçan səs lövhəsi Emili Devisonun ölümü bütün dünyaya xəbər verdi. WSPU kampaniyası seçki hüququ hərəkatı daxilində müxtəlif səviyyələrdə dəstəkləndi. Ayrılan qruplar quruldu və WSPU-nun özündə də bütün üzvlər birbaşa hərəkəti dəstəkləmədilər.[5]
İstinadlar
redaktə- ↑ Holton, Sandra Stanley. "Challenging Masculinism: personal history and microhistory in feminist studies of the women's suffrage movement". Women's History Review. 20 (5). November 2011: (829–841), 832. doi:10.1080/09612025.2011.622533.
- ↑ Strachey, Ray (1928). The Cause: A Short History of the Women’s Movement in Great Britain, p. 302.
- ↑ Harper, Ida Husted. History of Woman Suffrage, volume 6 (National American Woman Suffrage Association, 1922) p. 752.
- ↑ Pankhurst, Christabel (1959). Unshackled: The Story of How We Won the Vote. London: Hutchison, p. 43.
- ↑ Holton, 2011. səh. 832
Ədəbiyyat
redaktə- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Geddes, J. F. Culpable Complicity: the medical profession and the forcible feeding of suffragettes, 1909–1914. 17 (Women's History Review[ing.]). 2008. 79–94.
- Miller, Ian. Necessary Torture? Vivisection, Suffragette Force-Feeding, and Responses to Scientific Medicine in Britain c. 1870–1920. 64 (Journal of the History of Medicine and Allied Sciences[ing.]). 2009. 333–372.
Xarici keçidlər
redaktə
- UNCG Special Collections and University Archives selections of American Suffragette manuscripts
- Collection of Suffrage posters housed at Cambridge University.
- The struggle for democracy Visit the British Library learning resource pages to discover more about the suffragette movement
- Museum of Australian Democracy: Pank-a-Squith Information on the 1913 board game