Mütəşəkkil din
Mütəşəkkil din, təşkilatlaşmış din və ya institusional din — inanc sistemlərinin və ritualların sistematik şəkildə təşkil edildiyi və rəsmi şəkildə qurulduğu din. Mütəşəkkil din adətən rəsmi doktrina (və ya doqma), iyerarxik və ya bürokratik rəhbərlik strukturu və qayda və təcrübələrin kodlaşdırılması ilə xarakterizə olunur.
Tərifi
redaktəMütəşəkkil din, xüsusilə antropologiya, sosiologiya və fəlsəfədə daha geniş din anlayışından fərqlənir. ABŞ filosofu Vilyam Ceyms mütəşəkkil dini özlüyündə dindən fərqli və ikinci dərəcəli hesab etmiş, onun haqqında danışarkən "bizim qəbul etdiyimiz mənada dindən kənarda teologiyalar, fəlsəfələr və kilsə təşkilatları ikinci planda inkişaf edə bilər" demişdir. Ceyms ardınca şərh etmişdir ki, "institusional din"in əsas elementləri "ibadət və qurban tanrının, yəni teologiyanın və mərasimlərin və kilsə təşkilatının xüsusiyyətləri üzərində işləmək üçün prosedurlardır".[1]
Müasir dövrdə "din" termininin tərifi getdikcə qeyri-şəffaflaşır və "mütəşəkkil din"in tərifini çətinləşdirir. Beləliklə, antropoloqlar, ilahiyyatçılar və alimlər "təşkilat" ideyasını dinin özünün tərifinə daxil etməyə çalışmışdılar. Bunun bəzi nümunələri dini "mədəni sistem" olaraq təyin edən Klifford Girts tərəfindən verilən tərifdə tapılır.[2] Bundan əlavə, Maks Veberin dinə verdiyi tərifi mütləq xristian tərifində deyil, hiss olunan dini qurumu təşkil edən mütəşəkkil iyerarxiya anlayışında israr edən "kilsə" ideyasını ehtiva edir.[3]
İstinadlar
redaktə- ↑ James, William. Lecture II: Circumscription of the Topic // The Varieties of Religious Experience. Arc Manor LLC. 1902. 30–31.
- ↑ Geertz, Clifford. Religion as a Cultural System (ingilis). Tavistock. 1966. 2023-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29.
- ↑ Weber, Max. The Sociology of Religion (ingilis). Beacon Press. 1993. ISBN 9780807042052. 2023-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-29.