Tarqim
Tarqim(inquş Тӏаргам) — İnquşetiyada qədim şəhər.[2][3] Ceyrax rayonunda yerləşir. İndi tərk edilmiş ərazi, inzibati cəhətdən Quli kənd yaşayış məntəqəsinə daxildir.[4].
| Tarqim | |
|---|---|
| inquş Тӏаргам | |
 | |
| 42°50′06″ şm. e. 44°56′33″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiyaİnquşetiya |
| Tabesində | Quli |
| Rayon | Ceyrax rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.080 m |
| Saat qurşağı | [[UTCUTC+03:00]] |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Milli tərkibi | inquşlar |
| Rəsmi dillər | rus dili, inquş dili |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 386433 |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg)
Şəhər ərazisində bir çox tarixi obyektlərlə təmsil olunan “Tarqim” memarlıq kompleksi var. Buraya qala tipli qədim siklop tikililər, 4 müdafiə qalası, 4 kiçik müdafiə qalası və 16 uçuq-sökük yaşayış qalası, o cümlədən 19 qəbir abidəsi, 2 məqbərə və 5 ziyarətgah daxildir. Hazırda İnquş memarlığının bu obyektləri və şəhərin bütün ərazisi Ceyrax-Assa Dövlət Tarix-Memarlıq və Təbiət Muzey-Qoruğuna daxildir və dövlətin mühafizəsi altındadır.
Coğrafiyası
redaktəŞəhər İnquşetiyanın cənubunda, Gürcüstanla sərhədə yaxın, Tarqim hövzəsində Assa çayının sağ sahilində yerləşir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 1080 m yüksəklikdədir.[5] Ən yaxın yaşayış məntəqələri: şimal-qərbdə - Eqikxal, cənub-qərbdə - Xamxi, cənubda - Qureti, qərbdə isə Barxanədir.
Coğrafi cəhətdən Tarqimə Txaba-Yerdi qala kompleksi yolunda yerləşən Qureti və İsmayıl-koa kəndləri daxildir.
Tarixi
redaktə
Tərqim ərazisində eramızdan əvvəl II-I minilliklərə aid meqalit siklop yaşayış məskənlərinin qalıqları qeydə alınmışdır.[2]
Bir versiyaya görə, yaşayış məntəqəsinin adı inquşların Даькъасте ("Ata yurdu") düzlərini tərk edərək dağlara getməsi zamanı yaranıb. Rəvayətə görə, Гӏалгӏай Коашке vadisindəki qüdrətli Tarqim, Eqikxal və Xamxi qala kompleksləri (“Qalqay iqamətgahları”) üç qardaş – əfsanəvi Albi-erdin oğulları (digər mənbələrdə "Qa") tərəfindən qurulmuşdur. Onların ən kiçiyi Assa çayının digər sahilində[6] məskunlaşan Tarqim (Thargam) idi, başqa bir versiyaya görə Тӏаргам "qalxan" kimi tərcümə olunur.[7]
Qeyd olunan inquş soyadları:[8] Malsaqovlar, Pliyevlər, Bekovlar, Arxakovlar, Qorbakovlar, Oskanovlar, Oziyevlər, Qoyqovlar, Uqurçiyevlər, Timurziyevlər, Sultıqovlar, Tutayevlər, Qaysanovlar, Poqorovlar, Umarovlar, Qanijevlər, Ejiyevlər, Eldiyevlər, Qaniyevlər, Medovlar, Cuqutxanovlar, Qamkartiyevlər, Ejiyevlər, Arsamakovlar, Aktemirovlar, Byaziyevlər, Nauruzovlar, Tatiyevlər, Çariyevlər, Baxmatovlar, Almazovlar, Çapanovlar, Çabiyevlər, Barakovlar, Qasarovlar, Qatiyevlər, Taziyevlər, Yaqayevlər, Vidilər Tarqimdən gəlmişdir.
Son orta əsrlərdə Tarqim ərazi baxımından Xamxin şəhərinin tərkibinə daxil edilmişdir.[7]
Koli, Çamar adlı Xabr yerlisi tərəfindən, Quriti isə Timurziyevlər, Sultıqovlar və Joaqortxoanovlar tərəfindən qurulmuşdur.[9]
Qalereya
redaktə-
-
Tarqimin görünüşü -
Tarqimin görünüşü
İstinadlar
redaktə- ↑ "Численность населения Республики Ингушетия по состоянию на 01.01.2024 г. в разрезе населённых пунктов" (PDF). İstifadə tarixi: 2024-09-16..
- ↑ 1 2 Чахкиев Д.Ю., 2003
- ↑ Умалат Гадиев. Край башен и легенд — Горная Ингушетия // «Discours» (rus). 2016-11-08 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»". 2018-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-30.
- ↑ Проект «Открытый Кавказ». "Карта" (rus). 2016-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-25.
- ↑ Из записей ингушского этнографа Албаста Тутаева
- ↑ 1 2 Сулейманов А. С. Топонимия Чечено-Ингушетии. II часть. 1978. С. 38
- ↑ Дахкильгов Ш. Э. Происхождение ингушских фамилий. Назрань 1993.
- ↑ Бларамберг И. Кавказская рукопись. Ставрополь, 1992.
Ədəbiyyat
redaktə- Чахкиев Д.Ю. Древности Горной Ингушетии. 1. Назрань. 2003.
- «ОЧЕРКИ ЭТНОГРАФИИ ГОРНОЙ ИНГУШЕТИИ», Издательство «МЕЦНИЕРЕБА» Тбилиси 1968г
- «Топонимия Чечено-Ингушетии»(А. С. Сулейманов)