Titus Tatius

Qədim Roman miflərinə görə, Titus Tatius "Kures"dən olan Sabinlərin kralı və bir neçə il Romada ortaq hakimiyyətdə olmuşdur.

"Sabin Qadınlarının Müdaxiləsi", MüəllifçJacques-Louis David, Titus Tatius solda təsvir edilmişdir.

Romanın ilk kralı Romulun hökmdarlıq dövründə, Tatius, baş verən Sabin qadınına qarşı olan zorakılığa cavab olaraq Romaya müharibə elan etdi. O, Tarpea xəyanəti vasitəsilə Kapitolin (Capitoline) təpəliyinin ən hündür nöqtəsində yerləşən qalanı aldıqdan sonra, Sabinlər və Romalılar arasında ağır müharibə yarandı. Ancaq bu müharibə qaçırılmış Sabin qadınının müdaxilə etməsi və hər iki tərəfi razılığa, müharibəni sonlandırmağa çağırması ilə bitdi. Müharibədən sonra, iki krallıq birləşdi və krallar beş il, Tatius öldürülənə qədər ölkəni birlikdə idarə etdilər. Birləşdirilmiş krallıq hələ də Roma, şəhərin vətəndaşları isə Romalılar adlanırdı, amma icma olaraq Sabinlər "Quirites" adlanırdılar. Sabinlər zaman keçdikcə başqa qonşu tayfalara inteqrasiya etdilər. Tatius ən-ənəvi "Romanın 7 Kralı"ndan biri olaraq görülmədi. 

Tatiusun bir qızı və bir oğlu var idi. Qızı, Tatia Numa Pompilius (Romulun varisi) ilə evləndi. Oğlu isə alicənab Tatii ailəsinin əcdadlarından sayılır.

Roma ilə Müharibə

Dionysius of Halicarnassus (t 60 b.e.ə– 7.b.e.ə) yazır ki, bir neçə il hazırlıqdan sonra, Romalılar və Sabinlər aralarında olan 2 böyük müharibədən əvvəl bir neçə dəfə kiçik atışmalar yaşamışdı. İlk müharibədən iki gün sonra, ikinci və sonuncu olan müharibə Sabinlərin işğalı altında olan Romalılara aid 2 təpə arasında baş verdi. Bu hər iki tərəfin ağır itkilər verməyinə səbəb olan, üstünlüyün tərəflər arasında tez-tez dəyişdiyi çətin bir müharibə oldu.Günün sonunda, Sabinlər qalalarına geri çəkildi, Romalılar isə onların arxasınca getmədi.

Döyüş yenidən başlamazdan əvvəl, Sabin qadınları matəm geyimində, bəziləri qucağında uşağı ilə döyüş meydanına gələrək, Tatius və Romulu döyüşü sonlandırmağa razı saldılar. Atəşkəs elan olunduqdan sonra millətlər 2 kralın birləşmiş hörkmranlığı altında idarə olunan bir krallıq yaradılması ilə bağlı müqavilə imzaladılar və bu krallar Tatiusun ölümünə qədər krallığı birlikdə idarə etdilər.

Ölümü

Hər iki kral Romanın genişləndirilməsinə, bir neçə binalar tikilməsinə və ən əsası Kameiranın alınmasına nəzarət edir, xüsusi önəm verirdilər. Hökmdarlar arasında ilk narazılıq onların birlikdə hakimiyyətinin altıncı ilində baş verdi. Dionysiusa görə, Tatiusun bəzi dostları Laurenti şəhərinə zərər verərkən yaxalanır və şəhər ədaləti tələb etmək üçün səfir göndərdikdə, Romul Tatiusun cinayətkarlara yardım etməyinə icazə verməyəcəini vurğulayır. Səfirlər şəhəri tərk etdikdən sonra, yolda istirahət edərkən bir qrup Sabin onlara hücum edir. Ancaq bəziləri qaça bilir, və xəbər Romaya çatanda, Romul məsul şəxsləri həbs edir, Tatiusun bir ailə üzvü də daxil olmaqla yeni bir qrup səfirə təslim edilir. Qrup şəhərdən çıxdıqdan sonra, Tatius onların izinə düşür və günahlandırılan şəxsləri azad edir. Sonralar, iki kral arasında seçim edilərkən, Tatius bu hərəkətinə görə ölüm cəzası alır və öldürülür.

Dionysius Licinius Macerin yazılarına əsasən vurğulayır ki, Tatius, Lavinium'da zərərçəkənləri cinayətkarların bağışlanması üçün razılığa gətirərkən öldürüldü. Senat və Romul tərəfindən tapşırılan məsul şəxsi gətirmədiyinə görə əsəbi insan kütləsi tərəfindən daşlanıb öldürüldü.

Tarixçə

Mommsen bu ölüm hekayəsini qədim tarixi olan qan davasına bənzədir. Bəzi hallarda Remusa bənzəyən Tatius tarixi personaj deyil, Sodales Titii dini kollecinin epik qəhrəmanıdır. Bu inanca görə, Tacitus iki fərqli adət-ənənəni təmsil edən 2 fərqli fikri ifadə edir: ya bu olanlar Romada Sabin təriqətini qoruyub saxlamaq üçün Tatius tərəfindən təqdim olunmuşdu, ya da ki, Tatiusun şərəfinə təriqət üzvlərini Romulus tərəfindən hər il qurban verməyə məhkum olunmuşdu. Sodales cəmiyyəti respublika dövrünün sonlarına yaxın məşhurluğunu itirirdi ancaq Augustus tərəfindən yenidən canlandılırdı və B. E 2-ci əsrin sonlarına qədər var oldu. Augustus və Klaudius eyni kollecin üzvü idilər, və bütün üzvlər senatın sıralamasında idilər. Varro onun haqqında Romanı böyüdən, genişləndirən, müəyyən təriqətlər yaratmağına baxmayaraq sadəcə Titiae qəbiləsinin eponimi olan, hətta kollec vaxtlarında örnək hakim olaraq xidmət göstərən kral olaraq danışırdı.

Gary Forsythe, Titus Tatius'un Roma'nın ilk real kralı ola biləcəyinə, hətta sonralar şəhərin adından yaranan və heç bir əsası olmayan Romulus və Remus adlarına dəyişdirildiyinə inanırdı.

Mənbə

• Livy, Ab urbe condita, 1:10–14.
• Tacitus, Annals, i. 54, Histories ii. 95.
• Dionysius of Halicarnassus, ii. 36–52.
• Plutarch, Romulus, 19–24.
• Joachim Marquardt, Romische Staatsverwaltung (1885) iii. 446.
• Schwegler, Romische Geschichte, bk. ix. 3, 14; x. 5.