Topçaq

Topçaq düzü — Cəbrayıl rayonunun ərazisində yerləşir.

Ad açımı

Vaxtı ilə "Topçaq" düzü haqqında bir yazımızda bu adın "topa yer", dəyirmi yer" mənalarını verdiyini göstərmişdik. Bu fikri hörmətli xalq yazıçımız Sabir Əhmədliyə istinadən şərh etmişdik. Bu düzün təsvirini "Azığa doğru" romanında verən yazıçı yazır ki, babaların dediyinə görə, Topçaq vaxtı ilə müharibə meydanı olub. Bu el- obada Topçaq kimi tamaşalı yer olarmı? Bir düzdü, bir meydandı, məcməyi kimi dəpdəyirmidi.

Toponimik, etnonimik araşdırmalar göstərir ki, T o p ç a q\\Topçak\\ Tobıçak bir etnosun adıdır. İ. N. Berezin orta yüzilliklərə aid olan "İqor knyaz Severskiy" adlı kitaba yazdığı rəydə T o p ç a k \\ T o b ı ç a k adlı tayfa birliklərindən də bəhs etmiş, həmin adın "kök at"; mənasını göstərmişdir. "qüvvətli, gözəl at"; 2) "girdə", "dairəvi", "yumru" mənalarındadır. F. E. Korş t o p ç a k sözünün "xüsusi növ at " mənasında olduğunu göstərmişdir. Q. Yarrinq t o p ç a k sözünü "gözəl at, topçaq at", "boylu- buxunlu at", "qədd-qamətli at" mənasında izah etmişdir.

Demək, bəzi araşdırmalarda "topçak" sözünün epitet olduğu qeyd edilir. Qazaxıstanın Kokçetav rayonunun Akmolin vilayətində Qaraqula- Tobuçaq adlı nəsil, tayfa indi də yaşayır. "İqor Polku"nda Topçak\\Tobuçaq sözü xüsusi ad kimi işlənmişdir. Topçaq sözünün mənşəyinə gəldikdə qeyd olunur ki, bu ad türk mənşəlidir, t o p – şar + çaq- kiçiltmə bildirən şəkilçi: t o p- ç a q "şarik, dairəvi; yumru şar. Çuvaşlarda Tepçek kişi adı kimi istifadə olunur. Elmi tədqiqatlar, göründüyü kimi, həmyerlimiz , yazıçı S. Əhmədlinin fikrinin doğru olduğunu sübut edir. Yəni, "Topçaq" düzü deyəndə, "yumru, dairəvi, şar şəkilli düz" nəzərdə tutulur. Görünür, bu ərazidə vaxtı ilə məskunlaşmış insanlar "Topçak" tayfalarının qalıqlarıdır. Maraqlıdır ki, məşhur Topçaq qarpızları da şar şəkilliolduğuna və xüsusi quruluşuna görə fərqlənirdi.