Tormoz və amortizator mayeləri

Tormoz və amortizator mayeləri — Mexanizmlərdə bəzən maye və buxar qarışığı sıxılarkən əyləcin pedalında iş prinsipi dayanır. Bu hadisəni aradan qaldırmaq üçün xüsusi tormoz mayelərindən istifadə edilir. Onları qaynama temperaturuna və özlülüyünə görə DOT (Departament of Transpartation – ABŞ Nəqliyyat Nazirliyi) normasına əsasən təsnifata ayırırlar. Özlülük iki temperatur əsasında (100⁰C və 40⁰C) müəyyən edilir. Tormoz mayelərinin sürtkü xassələri tormoz silindrlərinin işçi təbəqəsinin siyrilməsinin qarşısını almaqla yanaşı, metalları korroziyadan qorumalı və davamlığını təmin etməlidir. Odur ki, tormoz mayelərinə inhibitorlar əlavə edilir.

Tərkibi və istismar xassələri

Tormoz mayeləri əsasən (93–98%) müxtəlif əlavələrdən, aşqarlardan və bəzi boyalardan (7–2%) ibarətdir. Öz tərkibinə görə onlar minerallara, qlikollara və silikonlara ayrılır. Minerallar t/m-ə əsasən müxtəlif qarışıqlardan sivuş yağı və spirtlərdən (məs. butil spirtindən) 1:1 nisbətində hazırlanır (БСК). Belə mayelər yaxşı yağlayıcı və müdafiəedici xassələrə malik olaraq, hiqroskopik və laklı boyanmış örtüklərə qarşı aqressiv deyillər, lakin bu mayelər aşağı qaynama temperaturuna malik olduğu üçün Beynəlxalq standartlara uyğun gəlmir. Qlikollu mayelərin əsasını poliqlikollar və onların efirləri – çoxatomlu spirtlər əsasında alınan kimyəvi birləşmələr qrupundan ibarətdir. Onlar yüksək qaynama temperaturuna malik olub, yaxşı özlülüyə və yağlama xassəsinə malikdir. Əsas çatışmayan cəhətləri hiqroskopik olmasıdır, yəni atmosferdən suyu udmasıdır. Silikonlu mayelər Si- üzvi birləşmələrin polimer məhsullar əsasında hazırlanır. Onların üzlülüyü temperaturdan az asılıdır; onlar müxtəlif materiallara qarşı sabit qalaraq yaxşı işlənilir (-100⁰C və +350⁰C aralığında) və nəmi adsorbsiya etmir. Amortizator mayeləri avtomobillərin asma elementlərinin silkələnməsinin qarşısını alır və onlar sayəsində avtomobillər pis keçidli yollarda belə rahat hərəkət edə bilir.

Amatizator mayelərinin təsnifatı

• AЖ-12T amortizator mayesi ağır yüklü maşınlarda istifadə edilir.
• МГП-12 amortizator mayesi МГП-10 əvəzinə yaradılmışdır. Depressator, yeyilməı, antioksidant xassələrə malikdir. Yük və minik avtomobillərində istifadə olunur.
• МГП-10 amortizator mayesi təmizlənmiş transformator və distillat məhsul qarışığından və depressator, antioksidant, yeyilmə və köpüklənməyə qarşı aşqar paketindən ibarətdir. Avtomobillərin amortizatorlarında və teleskopik rəflərində istifadə edilir.

Mənbə

• Л. С. Васильева. Автомобильные эксплуатационные материалы. М. Транспорт. 1986г. 280 с.
• Энциклопедия журнал "За рулем". https://wiki.zr.ru/Тормозная_жидкость