Toy

Toy — çoxlu adət-ənənələrlə müşayiət olunan, evlənmə prosesinin son mərhələsi, qonaqlıqla başa çatan şənlik, çalıb oynamaq mərasimi. Toyun sosial əhəmiyyəti yeni ailənin yaradılması, qohumluq əlaqələrinin qurulması, ailə və yaş statusunun dəyişməsi, ər-arvadın statusunun ictimaiyyət tərəfindən tanınması ilə əlaqədardır. Toy özündə dil, folklor-poetik, ritual, musiqi, vizual və digər planları birləşdirir. Bir çox xalqlarda toya gəlinin ata-ana evindən bəy evinə ritual olaraq köçürülməsi, hədiyyə mübadiləsi, süfrə və s. adətlər daxildir. Bütün xalqlar arasında bir çox inanclar, əlamətlər və mərasimlər toyla əlaqələndirilir. Dindarlar üçün toy dini ayinlərlə (xristianlıqda toy, islamda nikah və s.) müşayiət olunur.

Tarixi

Azərbaycanda evlənməyin ənənəvi yolu qızı elçilik vasitəsilə ilə nişanlayıb toy etmək olmuşdur. Ulu babalarımız "toy" dedikdə, şənlik məclisi, qonaqlıq, yeyib-içmək, çalıb-oynamaq başa düşüblər. El arasında deyilir: "Filankəs şadyanalıq edib toy çaldırıdı".

Qaynaqlarda Azərbaycanda qədim toyun 40 gün-40 gecə edilməsi haqqında məlumat vardır. XIX-XX əsrlərdə isə boyük toy varlı ailələrdə 7 gün-7 gecə, orta təbəqəli və yaxud yoxsul ailələrdə 3 gün, cox vaxti isə bir gün davam edirdi.

Toy şənliyinə 2-3 gün qalmış "çağırışçı", bəzi bölgələrdə "salaçı" və ya "xəlfə" adlanan bir nəfər muəyyən qədər noğul verib adamları toya dəvət etməyə göndərərdilər. Çağırışçı evləri gəzib noğulu paylar və adamları toya dəvət edərdi. Dəvət olunanlar "mubarək olsun", - deyib şirni nəlbəkidə yumurta, meyvə və yaxud xırda pul qoyardılar.

Toya bir neçə gün qalmış oğlan evində çörək və yaxud yuxa (lavaş) bişirib tədaruk görərdilər. Ətlik heyvanlar isə toydan bir gün əvvəl kəsilərdi. Həmin axşam yaxın qohumlar və qonşular bəy oğlanın evinə məsləhətə yığışardılar. Bu vaxt sabahkı toy üçün heyvanlar kəsilər və ət tədaruk edilərdi.

Xarici ölkə təcrübəsi

ABŞ və İngiltərədə hər bir gəlin toy günü üzərində bir təzə, bir köhnə, müvəqqəti kimdənsə götürülmüş bir şey və mavi nəyinsə olmasına fikir verməlidir. Almaniyada toy günü bəyin cibinə bir qədər buğda qoyurlar. Onların inancına görə, bu, uğur və var-dövlət gətirir. Yunanıstanda yeni ailə quranların yataqları üstündə gənc cütlüyə sağlam nəsil təmin etmək üçün ilk öncə uşaqlar oynamalıdır. Həmçinin dost və rəfiqələrinin paltarlarında cütlüyü uğursuzluqdan qoruyacaq göz təsvir olunmalıdır. Macarıstanda toy kartejini görəndə digər maşınlar siqnal verməyə başlar. Və bununla bəy və gəlini salamlayıb, təbrik edərlər.

Hindistanda toy mərasimi başa çatdıqdan sonra ailənin kiçik üzvlərindən biri gəlin və bəyin başına gül ləçəkləri səpir. Bu, ritual gəncləri şər qüvvələrdən qorumaq mənasını daşıyır.

Mənbə

• Azərbaycan etnoqrafiyası AMEA ARXEOLOGİYA VƏ ETNOQRAFİYA İNSTİTUTU, ŞƏRQ-QƏRB BAKI 2007, səh.386

Həmçinin bax

• Nişan mərasimi
• Azərbaycanın milli toy adətləri