Tuareqlər

Tuareqlər — Böyük Səhranın yerli əhalisi.

Yayılması

Tuareqlər Timbuktu şəhərində yaşayırlar.

Timbuktu şəhərindəki Beynəlxlaq hava limanından çıxdıqdan sonra gözə ilk olaraq sarımtıllıq dəyir. Hər yer və hər şey sarıdır. Bu darıxdırıcı rəngin təsirini neytrallaşdıran isə insanların rəngarəng paltarıdır. Sakinlər sanki bu monotonluğu öz əlvan geyimləri ilə darmadağın edirlər. Ən çox gözə çarpan rəng isə göydür. Açıq göy rəngli əbaları burada yalnız tuareqlər geyinirlər. Elə şəhərin yaranması da bu qəbilənin adı ilə bağlıdır.

Yarıməfsanəvi məlumatlara görə, şəhərin əsasını XI əsrdə tuareq qəbiləsindən olan Buktu adlı bir qadın qoyub. Buktunun məskunlaşdığı yer Səhranın lap cənubunda, Niger çaylağından 12 km aralıqda yerləşirdi.

Köçəri tayfalar üçün bu yer gözəl istirahət məkanı idi. Tuareqlər adətləri üzrə yağış fəsli başlayanda səhralığa gedərdilər ki, yoluxucu xəstəliklərə tutulmasınlar. Lakin mal-qaranı səhralıqda dolaşdırmaq təhlükəli idi, ona görə də, onlara malqaranın saxlanılması üçün təhlükəsiz yer lazım idi. Buktunun yaratdığı kənddə isə bu şərait var idi. Kənddə su quyuları (bərbərcə - “tin”) olduğundan bura “Tin-Buktu” deyilməyə başladı.

Tədricən kəndə tuareqlərlə yanaşı Qərbi və Şimali Afriakda yaşayan ərəb, vanqara, sonqai, soninke, fulani qəbilələri də üz tutdular. Bura müxtəlif qəbilələrin görüş yerinə çevirildi ki, bu da öz növbəsində ticarətə böyük təkan verdi. Qəbilələr burada bir araya gəlir, istehsal etdiyi malları qızıla və yaxud lazımlı məmulatlara dəyişib qayıdardılar. Tegaza mədənlərindən çıxarılan duz, Boure və Bambuk mədənlərindən çıxarılan qızıl da Timbuktuya gətirilirdi. Beləcə, bir çox tacirlər burada məskunlaşır, kənd böyük bir şəhərə çevirilir. Timbuktu sakinləri əsasən Qao, Cenne, Dia və Kabura kimi Niger ətrafındakı böyük şəhərlərdən köçən Marka, Vanqara, Sarakole və Mandika xalqlarının nümayəndələri idi. Onlar palçıqdan orijinal evlər tikərdilər, tuareqlər isə çadırlar salardılar. Beləcə, Timbuktunun özünəməxsus arxitekturası yaranırdı. Regionda yaşayan müsəlman alimlərinin şəhərə köçməsi ilə burada ilk məscidlər inşa olunmağa başladı, əhali isə islamlaşırdı.

Tuareqlərin əsas məşğuliyyəti maldarlıq idi. Onlar köçəri dəvəçiliklə məşğul olurdular. Dəvədən əlavə Tuareqlər xırda buynuzlu mal - qara da saxlayırdılar. Əkinçilik onların həyatında ikinci dərəcədə idi. Qidalarının əsasını süd məhsulları təşkil edirdi. Ətdən az istifadə edirdilər. Çox az miqdarda tərəvəz bitkiləri becərirdilər. Buğda və darı yarmasından sıyıq hazırlayırdılar.

Geyimlərinə gəldikdə isə onlar uzun və enli köynəklər geyinirdilər. Kişilər sarğılardan istifadə edirdilər. Bəzən bu sarğıların uzunluğu hətta 40 metrə çatırdı. Onlar sarğı vasitəsilə üzlərini alınların, bağlayırdılar. Bir tək gözləri görünürdü. Gecələrdə onu çıxarmırdılar. Qadınlar isə əksinə olaraq üzü açıq gəzirdilər.

Qadınlar sərbəst həyat tərzi keçirirdilər. Onlar kişilərə nisbətən daha savadlı idilər. Qadınların mülkiyyət hüququ var idi. Ailədə və ağsaqqallar şurasında qadına böyük hörmət var idi. Nəsil ana xətti ilə hesablanırdı. Qadınlar Tifinaq adlı əlifbadan istifadə edrirdilər. Bu əlifba Numidiya əlifbası əsasında yaranmışdı. Yalnız samit səslərdən ibarət idi. Kişilər isə ərəb əlifbasında yazıb oxuyurdular.

Dinləri isə hal - hazırda İslam dinidir. Bununla belə şimal əhalisi arasında totemizmdə qalmaqda idi. Onlar həm tayfa həm də qəbilədirlər