Eyxler dağlaləsi

Eyxler dağlaləsi (lat. Tulipa eichleri) — bitkilər aləminin zanbaqçiçəklilər dəstəsinin zanbaqkimilər fəsiləsinin dağlaləsi cinsinə aid bitki növü.

Eyxler dağlaləsi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Zanbaqçiçəklilər Fəsilə: Zanbaqkimilər Yarımfəsilə: Lilioideae Triba: Lilieae Cins: Dağlaləsi Növ: Eyxler dağlaləsi
Beynəlxalq elmi adı
Tulipa eichleri
Şəkil axtarışı

Şərqi Zaqafqaziyanın nadir endemik növüdür. Kiçik Qafqazın qərbində,Qazax (Ceyrançöl, Molladağ ətrafında), Göyçay silsiləsində (Göyçay, Ağdaş), Şamaxı (Xilmilli, Təklə, Bəklə, Mirzəbaba kəndləri ətrafında) rayonları, bozqır yaylası, Samur-Dəvəçi ovalığı və Alazan-Əyriçay ovalığında yayılmış, Azərbaycandan kənarda isə İranda yayılması güman edilir. Quru, otlu yamaclarda bitir. Seyrək rast gəlir. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2c+3c.

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkisidir. Soğanağı 2-3 sm diametrdə, dərivari, qara, qonur qınla örtülmüşdür. Gövdə 30-40 sm-ə qədər hündürlükdədir. Yarpaqlar çox və ya az dərəcədə əyilmiş, göyümtül, tədricən yuxarıdan quruyan, uzunsov-neştərşəkilli, aşağıdakı adi, xətvari, enli-neştərvari, yuxarısı dar-neştərvaridir. Çiçəkləri təkdir, çiçəkyanlıqlarının yarpaqcıqları parlaq-qırmızı, 2,5-5 sm uzunluğundadır. Erkəkciyi nəzərəçarpacaq dərəcədə çiçəkyanlığından qısadır; tozcuğu sarı və ya bənövşəyi, sapa bərabər və ya uzundur. Qutucuq 1,5-3 sm uzunluğundadır.

Bioloji, ekoloji, fitosenoloji xüsusiyyətləri

Ovalıqdan aşağı dağ qurşağına qədər, daşlı-çınqıllı, quru-otlu yamaclarda və əkinlərdə bitir. Çiçəkləməsi aprel, meyvələməsi may ayına təsadüf edir. Çoxalması soğanaq və toxumladır. Mezokserofitdir . Dərman və bəzək bitkisidir.

Ehtiyatının dəyişilmə səbəbləri

Ot çalınması və mal-qara otarılması.

Becərilməsi

Azərbaycanın Botanika İnstitutunun Botanika bağında becərilir.

Qəbul edilmiş qorunma tədbirləri

Mühafizəsi üşün xüsusı tədbirlər hazırlanmamışdır.Ceyrançöl və Qazangöl ərazilərində mütəmadi  monitorinqlərin aparılması təklif olunur.

Yayılması

Samur-Dəvəçi ovalığl, Qobustan, Kür-Araz ovalığı, Bozqır yaylası, Böyük Qafqazın Şərq hissəsi (Şamaxı rayonu), Naxçıvan (Ordubad rayonu, Nüsnüs kəndi)

İstinadlar

Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı, 1989