Tumsoy-Lam

Tumsoy-Lam
Tumsoy-Lam
Ümumi məlumatlar
Hündür zirvəsi	2072 m.
Yerləşməsi
	42°50′22″ şm. e. 45°32′49″ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya;
	Tumsoy-Lam
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tumsoy-Lam (çeç. Tumsoyn lam) — Çeçenistan Respublikasının İtum-Kali və Şatoy rayonlarının sərhəddində Arqun vadisində yerləşən dağ zirvəsi.

Haqqında

Böyük Qafqaz dağlarının şərq hissəsində Martan və Arqun çaylarının arasında yerləşən bu Tumsoy-Lam dəniz səviyyəsindən 2072 metr, digər məlumatlara görə 2074 metr yüksəklikdə yerləşir. Adının mənası Tumsoylular dağı kimi tərcümə olunur. Əsas vadinin əks tərəfində, yaylada və azmeylli yamaclarda şimala doğru Tumsoy-lam silsiləsindən şərqə doğru - Martan çayının mənbəyindən Arqun çayına qədər yerləşir. Silsilənin uzunluğu 11 km-dir. Şimal-şərqə doğru Borzoy, Tumsoy kəndləri, cənubda isə Enista, Xurika və Basxa kəndləri üzərində ucalır.

Bu dağ "İmperator Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti"nin Qafqaz bölməsində^[2] xatırlanır:

Əsas vadinin yaylasında və az meylli yaamaclarında, Tumsoy-Lam silsiləsindən şimala doğriu yerləşir. Yaxınlığında tərk edilmiş Tsoqunoy, Vaşenderoy kimi çeçen aulları vardır.

Tarixi

3 avqust 1873-cü ildə Tumsoy-Lam dağından rus naturalist, statistik və etnoqraf N.K.Zeydlits yol salmışdır. Pagirevin göstəricisində Tumsoy aulu və Tumsoy-Lam dağının adı qeyd olunub.

Tumsoy-Lam dağının yamacında yaşayış qülləsi var. Tumsohy-axk çayının dik sahilində yüksəlir. Tumsoy qülləsinin təxminən 5 metr hündürlüyü var. Taypu Tumsoya aiddir. XVI əsrdə tikilmişdir.

Vatan-Kortda - Tumsoy-Lama dağının şərq qolunda Vatan-Kort məzarlığı var. Tumsoy kəndindən cənuba doğru (1,5 km yüksəklikdə) Arqun çayına doğru uçurumun kənarında daş qutulardan ibarət məzarlıq var. 1964-cü ildə bir daş qutu tarixçi V.B.Vinoqradov və M.X.Oşayev tərəfindən açıldı. Adət və inventar üzrə məzarlığın Borzoya (Bu adda kənd var) aid olduğu müəyyən edildi və XIII-XIV əsrlərə aid olan bu məzar, həm də həmin tayfaya, Borzoya aiddir.

Məzarın yaxınlığında, onun ərazisində "Vatan-Kort məskəni" məntəqəsinin qalıqları var.

Bu qalıqlar 1964-cü ildə V.B.Vinoqradov və M.X.Oşayev tərəfindən tədqiq olunub.

2019-cu ildə Çeçenistanda "Tumsoy-Lam 2019" adlı Festival keçirilmişdir.^[3]

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ ¹ ² GEOnet Names Server. 2018.
↑ Известия Кавказского отдела Императорского Русского географического общества. Том 17. 1904 год. С. 68
↑ В Аргунском ущелье Чеченской республики прошла дискуссионная площадка. Arxivləşdirilib 2019-07-06 at the Wayback Machine Гучигов Сайпуддин (4 июля 2019).

[_7c305aff079daa1f-1] ¹ ² GEOnet Names Server. 2018.

[2] Известия Кавказского отдела Императорского Русского географического общества. Том 17. 1904 год. С. 68

[3] В Аргунском ущелье Чеченской республики прошла дискуссионная площадка. Arxivləşdirilib 2019-07-06 at the Wayback Machine Гучигов Сайпуддин (4 июля 2019).

[1]

[2]

[3]