Untunq Şamsuri
Polkovnik-leytenant Untunq Şamsuri və ya Untunq Şamsuri oğlu Stopo (Sruni, Kebumen, Mərkəzi Yava, 3 İyul 1926[1] - 1967[2]) İndoneziyada 30 Sentyabr Hərəkatı kimi tanınan 1965-ci il çevriliş cəhdinin liderlərindən biri.
| Untunq Şamsuri | |
|---|---|
| Untunq Şamsuri oğlu Sutopo | |
 Untunq 1966-cı ildə Cakartadakı məhkəməsində | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kebumen, Mərkəzi Yava, Niderland Ost-Hindi |
| Vəfat tarixi | (41 yaşında) |
| Vəfat yeri | Cimahi, Qərbi Yava, İndoneziya |
| Fəaliyyəti | hərbi qulluqçu |
| Atası | Şamsuri |
| Hərbi xidmət | |
| Xidmət illəri | 1943-1965 |
| Mənsubiyyəti |
 Yaponiya (1943-1945) İndoneziya (1945-1965) |
| Qoşun növü |
.svg){kind=small} Vətən müdafiəçiləri(İşğalçı yapon ordusu tərəfindən yaradılmış hollandlara qarşı könüllü ordu)  İndoneziya ordusu |
| Döyüşlər |
*İndoneziya İstiqlal müharibəsi *30 Sentyabr Hərəkatı |
| Rütbəsi |
 polkovnik-leytenant |
Karyera əsgəri olan Untunq 1962-ci ildə prezident Sukarnonun hələ də nəzarət edən holland qüvvələrini qovmaq cəhdlərinin başlanğıcında Qərbi Yeni Qvineyaya paraşütlə atılan ilk zabit idi. Bunun nəticəsində o, polkovnik-leytenant rütbəsi almış və medalla təltif edilmişdir.[3][4] Qərbi Papuada və daha sonra Mərkəzi Yavada Diponeqoro Diviziyasında Untunq 1964-cü ildə Untunqun toyunda iştirak edən gələcək prezident Suharto ilə birlikdə xidmət etmişdir.[5]
1965-ci ilin əvvəlində Untunq Prezident Mühafizəsi olan Cakrabirava Alayına köçürüldü və onun dörd piyada mühafizə batalyonundan birinə komandir təyin edildi.[6] O, oktyabrın 5-də Silahlı Qüvvələr Günündə keçiriləcək paradın təşkilinə cavabdehlik daşıdı. İndoneziya Milli Silahlı Qüvvələrinin 20-ci ildönümü münasibətilə Sukarno xüsusi bir tədbir keçirməyi əmr etmişdi. Gün ərzində tam piyada döyüş briqadası Şərqi və Mərkəzi Yavadan üç piyada batalyonu, biri tank, biri zirehli maşın, bir minaatan batalyonu, bir zenit batalyonu və bir mühəndis batalyonu daxil olmaqla Cakartaya köçürüldü.[7] 1 oktyabr 1965-ci il səhəri qoşunlar 30 Sentyabr Hərəkatına dəstək olaraq Cakartanın mərkəzindəki Merdeka meydanını mühasirəyə aldılar, lakin Untunq İndoneziya Kommunist Partiyasının lideri D.N.Aidit də daxil olmaqla hərəkatın digər liderləri ilə birlikdə Halim Perdanakusuma Hərbi Hava Qüvvələri bazasında idi.[8] Bununla belə, Merdeka meydanında İndoneziya Dövlət Radiosunun binasından qrup tərəfindən edilən radio yayımında o, 30 Sentyabr Hərəkatının lideri kimi göstərilib. Roosanın D.N.Aiditin 30 Sentyabr Hərəkatında iştirakını iddia edən hadisələrlə bağlı versiyası çox mübahisəlidir və buna dair qəti sübut yoxdur. Ruth McVey və Benedikt Andersonun təqdim etdiyi nəzəriyyə Roosanın tamamilə şərti dəlillərə əsaslanan iddiasına ziddir.
Çevriliş cəhdi uğursuzluqla nəticələnəndə Untunq və digər liderlər Halimi (hərbi baza) tərk etdilər. Untunq oktyabr ayında Mərkəzi Yavanın Teqal yaxınlığında ələ keçirildi. O, Xüsusi Hərbi Məhkəmədə (Mahmillub) mühakimə olundu. O, Kommunist Partiyasının üzvü olduğunu inkar etdi və öz təşəbbüsü ilə hərəkət etdiyini təkid etdi.[7] O, edama məhkum edilmiş və 1967-ci ilin sentyabrında edam edilmişdir.[9]
30 Sentyabr Hərəkatının qoşunları tərəfindən öldürülən general-leytenant Əhməd Yani, onlar basqınçıların birliyində xidmət edərkən Untunqun komandiri olub. Çevriliş cəhdinin qarşısının alınmasında mühüm rol oynamış RPKAD (Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Komandanlığı) para-komando alayının komandiri, briqada generalı (o zaman polkovnik) Sarvo Edi Vibovo Untunqun paraşütçü təliminə cavabdeh idi. Kodam I/Bukit Barisanın (I Hərbi Regional Komandanlıq) komendantı kimi qoşunları Şimali Sumatrada çevriliş cəhdini yatıran briqada generalı Kamal İdris Untunqun toyunda qonaq olmuşdur.[3]
İstinadlar
redaktəMənbə
redaktə- Crouch, Harold. The Army and Politics in Indonesia. Jakarta: Equinox Publishing. 2007. ISBN 979-3780-50-9.
- Hughes, John. The End of Sukarno: A Coup that Misfired: A Purge that Ran Wild. Archipelago Press. 2002. ISBN 981-4068-65-9.
- "Gerakan 30 September" Dihadapan Mahmillub: Perkara Untung [The 30 September Movement Before the Special Military Court: The Untung Case] (Indonesian). Pusat Pendidikan Kehakiman Angkatan Darat [Army Judiciary Education Center]. 1966.
- Roosa, John. Pretext for Mass Murder: The September 30th Movement & Suharto's Coup D'État in Indonesia. Madison, WI: University of Wisconsin Press. 2006. ISBN 978-0-299-22034-1.
- Sundhaussen, Ulf. The Road to Power: Indonesian Military Politics 1945-1967. Oxford University Press. 1982. ISBN 0-19-582521-7.