Vətəndaşlıq vəziyyəti aktı
Vətəndaşlıq vəziyyəti aktı — doğum sertifikatları, nikah lisenziyaları (və ya nikah sertifikatları) və ölüm sənədləri daxil olmaqla dövlət qurumları tərəfindən həyata keçirilən həyat hadisələrinin qeydləridir. Bəzi yurisdiksiyalarda həyati qeydlərə vətəndaş birlik və ya ailə qeydləri də daxil edilə bilər.
Qeyd edək ki, yalnız həyat hadisələrinin əhəmiyyəti hökumət tərəfindən məhdudlaşdırılır; Bu məqalədəki qeydlərin idarə edilməsinin mənası həm dövlət, həm də qeyri-hökumət təşkilatları üçün tətbiq olunur.
Amerika Birləşmiş Ştatları redaktə
ABŞ-da həyati qeydlər ümumiyyətlə həm ştat [1] həm də əyalət [2] səviyyələrində aparılır. Birləşmiş Krallıqda və bir çox başqa ölkədə həyati qeydlər mülki qeydlərə yazılır. ABŞ-da həyati qeydlər ictimaiyyət üçün açıqdır və əksər hallarda bir dövlət qurumundakı hər kəs baxa bilər.[3] Nüsxələri də ödənişlə tələb oluna bilər.[4] İki növ nüsxə vardır: təsdiqlənmiş və təsdiqlənməmiş. Sertifikatlaşdırılmış nüsxələr şəxsiyyət vəsiqəsi üçün istifadə edilə bilən rəsmi nüsxələrdir, təsdiqlənməmiş nüsxələrdə isə dövlət möhürü yoxdur və əksər hallarda identifikasiya üçün istifadə edilə bilməyəcəyi qeyd olunur. Yaxın bir ailə üzvü və ya yazılı icazəsi olan birisi kimi təsdiqlənmiş bir nüsxəni kimin tələb edə biləcəyinə dair əlavə məhdudiyyətlər ola bilər.[5] Sertifikatlaşdırılmış nüsxələr ümumiyyətlə təsdiqlənməmiş nüsxələrdən daha bahalıdır. Bəzi əyalətlər pulsuz onlayn həyati göstəricilər qeydlərini təqdim etməyə başladı.[6] İnternetdə olan həyati qeydlər ümumiyyətlə 90 yaşdan yuxarıdır və qeyddəki şəxsin artıq həyatda olmadığını göstərir.
Avropa redaktə
Müxtəlif Avropa ölkələri, üzv dövlətlərin dilləri arasında ortaq kodlar və tərcümə cədvəlləri ilə mülki vəziyyət sənədlərində görünən yazıların kodlaşdırılmasına dair qarşılıqlı tanınmış konvensiyanı təmin edən Beynəlxalq Mülki Vəziyyət Komissiyasının üzvüdür. İngilis dilində qeyri-rəsmi tərcümələr də təqdim edirlər.
Qeydlərin idarə edilməsi və arxivşünaslıq sahəsində həyati qeydlər [7] termini “təşkilatın fəlakət zamanı və sonrasında həyati funksiyalarını davam etdirməsini tələb etdiyi mühitdən asılı olmayaraq qeydlər” mənasında istifadə olunur. Qalıcı olmaları lazım deyil, aktiv və ya hərəkətsiz, orijinal və ya nüsxə ola bilərlər[8][9].
Çağırışlar redaktə
Son 10 ildə dünyada beş yaşınadək uşaqların ümumi doğum qeydiyyatı nisbəti yüzdə 58-dən 65-ə yüksəldi. Bununla birlikdə, 100-dən çox inkişaf etməkdə olan ölkədə hələ də doğumların və evlilik və ölüm kimi digər həyat hadisələrinin effektiv qeydiyyatını dəstəkləyən sistemlər mövcud deyil. Qlobal olaraq, beş yaşınadək demək olar ki, 230 milyon uşaq qeydiyyatsızdır. Bu uşaqların 85 milyonu Sahra altı Afrikada, 135 milyonu Asiya-Sakit okean bölgəsində yaşayır.[10] Dünyada ölümlərin qeydiyyatı prosesi daha yavaş olmuşdur. CRVS-ə ən çox ehtiyac duyulan ölkələrdə ölümlərin yüzdə 80-ə qədəri səhiyyə müəssisələri xaricində baş verir və dünya miqyasında ölümlərin üçdə ikisi istisna edilir[11].
İstinadlar redaktə
- ↑ "Milwaukee Register of Deeds Vital Records System". 2014-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ "Florida Statutes, Chapter 382". 2022-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ "Milwaukee Register of Deeds Genealogical Research". 2014-09-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ "Wisconsin Register of Deeds Association Vital Records Fee/Application". 2017-05-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ "Request for a Birth Certificate". 2017-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ "Seeking Michigan Death Records, 1897-1920". 2020-07-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ See for example ISO 15489-1:2001 clause 9.3a.
- ↑ "British Records Association Glossary". 2010-10-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-25.
- ↑ "Birth records". 31 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 February 2019.
- ↑ "Global Civil Registration and Vital Statistics" (PDF). World Bank. 2014. 20 October 2020 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 17 May 2016.
- ↑ "Death certificates - vital records". 24 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 February 2019.
Xarici keçidlər redaktə
- Where to Write for Vital Records in the US - National Center for Health Statistics
- New Horizons Genealogy specializes in New England and New York Colonial American Vital records, Barbour Collection, State Census records, Census Mortality Schedules, Cemetery records.
- Vital Records and Records Disaster Mitigation and Recovery: An Instructional Guide published by the National Archives and Records Administration of the USA.