Vasili Makux
Vasili Makux (ukr. Василь Омелянович Макух; 14 noyabr 1927[1], Karov[d], Lvov vilayəti[1] – 6 noyabr 1968[1], Kiyev) — 1968-ci ildə Ukraynanın SSRİ-nin tərkibində olması və qoşunların Çexoslovakiyaya yeridilməsinə etiraz olaraq özünü Xreşçatıkda yandıran ukraynalı fəhlə.
| Vasili Makux | |
|---|---|
| ukr. Василь Омелянович Макух | |
| Doğum tarixi | 14 noyabr 1927[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 6 noyabr 1968[1] (40 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | əsgər, işçi[d], siyasi fəal[d], İşçi |
Bioqrafiya redaktə
Lvov voyevodalığının Karov kəndində kəndli ailəsində anadan olmuşdur.
1944-cü ildə atası və qonşuları Nikolay və Piotrun təsiri altında Dujix Ukrayna Üsyançı Ordusuna qatılır və burada hərbi kəşfiyyatda xidmət edir. 1946-cı ilin fevralında ayağından yaralanmış və sovetlərə əsir düşmüşdür.
O, 10 il həbs və 5 il sürgün cəzasına məhkum edilib. O, cəzasını Mordoviyada çəkib. Sibirdə sürgündə olarkən alman işğalı zamanı təbliğat briqadasının konsertlərində çıxış etdiyinə görə həbs edilən rəssam Lidiya İvanovna Zapara ilə tanış olur. O, azadlığa çıxandan sonra onunla yazışır.
Azadlığa çıxandan sonra Makuxun Qərbi Ukraynada yaşaması qadağan olunduğu üçün o, Dnepropetrovskda yaşayan Lidiyanın yanına gedir. Nənəsinin evini tamamlayır, sonra Lidiya ilə evlənir. 1960-cı ildə cütlüyün Olya adlı qızı, 1964-cü ildə Vladimir adlı oğlu dünyaya gəlir. Makux "Promsink" zavodunda təhlükəli odadavamlı materialların emalatxanasında işləyirdi ki, bu da onun səhhətində problemlərə, yüksək qan təzyiqinə səbəb olub. O, həm də maşın sexində mexanik işləyib.
Axşam məktəbinin 9-cu sinfinə gedib, onillik proqramı bitirib. O, universitetin pedaqoji fakültəsinə daxil olub, lakin seçim komissiyasından cinayət faktını gizlətdiyinə görə xaric edilib. Axşam və ya qiyabi şöbəyə daxil olmaq üçün təkbaşına hazırlaşır, lakin buna icazə verilmir.
Makux uşaqlarını yerli uşaq bağçasına və məktəbə göndərirdi. Uşaqlar ukrayna dilindən istifadə etdiyinə görə həmyaşıdlarının onları ələ salmasından şikayətlənirdilər. Makux keçmiş kazak bölgəsi olan Dnepropetrovskda ukrayna dilinin istifadə edilməməsinə qəzəblənir. Makux Qalisiyaya gedir və keçmiş silahdaşları ilə görüşür. Ukrayna yazıçısı Oles Qonçarın yazdığı və "Vətən" jurnalının 1968-ci il yanvar sayında dərc edilmiş "Kafedral" romanının haqsız tənqidi Makuxda böyük təəssürat doğurur. Varşava Paktı qoşunlarının Çexoslovakiyaya daxil olması onu da heyrətə gətirir. Makux həyat yoldaşına azad Ukrayna və onların uşaqlarının gələcəyi naminə özünü qurban verməyə hazır olduğunu söyləyir.
1968-ci ilin oktyabrında Makux Lvov vilayətinə səyahət etmək üçün məzuniyyətə çıxır. O, getməzdən əvvəl həyat yoldaşına və uşaqlarına bunları deyib: "Əgər başıma bir iş gəlsə, o zaman bilin ki, hamınızı çox sevirəm". Qardaşı qızı onun qablaşdırarkən üç litrlik banka hazırladığını və bunu qonşunun hədiyyəsi olduğunu deyib.
Lvov vilayətinin əvəzinə Makux Kiyevə gedir və burada 1968-ci il noyabrın 5-də günortadan sonra Xreşçatıkda, Bessarabiya bazarından çox uzaqda, 27 nömrəli evin yaxınlığında, üstünə benzin tökərək özünü yandırır. O, indiki Maydan Nezalejnosti istiqamətində qaçaraq bunları qışqırır: "Rədd olsun müstəmləkəçilər! Yaşasın azad Ukrayna! İnsanlar dəhşət içində qaçıblar, polis isə onu söndürməyə çalışıb. Makuxun dərisinin 70%-i yanır, xəstəxanaya çatdırılır və səhəri gün orada dünyasını dəyişir.
Dul qadın cəsədi götürməyə gələndə özünü yaxın qəyyumluqda gördü. Dəfn mərasimi DTK-nın nəzarəti altında keçirilib, ziyarətçilərin fotoları çəkilib və surəti alınıb. Dul qadın üç ay müddətinə DTK-da dindirilməyə çağırılır, aşpaz işindən qovulur, işə düzələ bilmir. Makuxun bacısı bir gün sonra DTK-ya çağırılır, oradan ağciyərləri zədələnmiş və qan öskürəklə qayıdır və o, iki ildən sonra ölür.
Ukrayna mətbuatında Makuxun özünü yandırması ilə bağlı heç bir məlumat yayılmayıb. Xarici xəbər agentlikləri samizdatdan məlumat alır və baş verənlər haqqında qısa məlumat verilir.
İstinadlar redaktə
Mənbə redaktə
- Александра Вагнер. "«Его оружие — это жертва». 50 лет назад совершил самосожжение Василий Макух". Радио Свобода. 2018-11-04.