Veblen effekti

Veblen effekti — yüksək qiymətə görə əksər adi istehlakçılar üçün əlçatmaz olan malları istehlak edərkən baş verən gözə çarpan istehlak. Belə istehlak, bu cür istehlakı ödəyə bilən fərdin müstəsnalığını nümayiş etdirmək istəyindən qaynaqlanır. İqtisadçı Torsteyn Veblenin şərəfinə adlandırılıb.

Veblenin qiymət-tələb əyrilərinə təsiri. p qiymət, q tələbdir. Adi mallar üçün qiymət artımı tələbi azaldır (mavi xətt). Veblen malları qəhvəyi əyri boyunca hərəkət edir, altındakı uzun ox təsirin böyüklüyünü xarakterizə edir.

Satınalma motivi məhsul və ya xidməti istehlak etmək üçün obyektiv ehtiyac deyil, öz maliyyə imkanlarını nümayiş etdirmək üçün subyektiv istək olduqda, tələb qanununun pozulması müşahidə olunur: məhsul və ya xidmətin qiymətinin artmasına səbəb olmur. azalmağa, lakin müəyyən istehlakçılar qrupu arasında tələbatın artmasına.

Giffen əmtəələri artan qiymətlərlə eyni tələb artımını nümayiş etdirir, lakin onlar gündəlik ucuz mallara aiddir.

Tarixi

Torsteyn Veblen 1899-cu ildə nəşr olunan “The Theory of the Leisure Class” əsərində ən çox pul qazanan təbəqə haqqında yazırdı.

Bu sinif həm də çalışqanlığa və qənaətcilliyə stimuldan məhrum deyil, lakin pul rəqabətinin ikinci dərəcəli amilləri onun hərəkətini o qədər güclü şəkildə müəyyənləşdirir ki, bu istiqamətlərdə hər hansı bir meyl praktiki olaraq boğulur və əməksevərlik həvəsi praktiki olaraq heç bir ifadə almır. Rəqabətin ikinci dərəcəli amillərindən ən güclüsü, eləcə də təsir baxımından ən genişi istehsal fəaliyyətindən çəkinmək tələbidir. […] Əmək alçaldıcı kimi qəbul edilir və bu ənənə heç də ölü deyil. […] İnsanların hörmətini qazanmaq və qorumaq üçün təkcə sərvət və gücə sahib olmaq kifayət deyil. Sərvət və ya güc aşkar edilməlidir, çünki hörmət yalnız dəlil təqdim edildikdə verilir.

Orijinal mətn  (ing.)  

For this class also the incentive to diligence and thrift is not absent; but its action is so greatly qualified by the secondary demands of pecuniary emulation, that any inclination in this direction is practically overborne and any incentive to diligence tends to be of no effect. The most imperative of these secondary demands of emulation, as well as the one of widest scope, is the requirement of abstention from productive work […] [L]abour is felt to be debasing, and this tradition has never died out […] To gain and to hold the esteem of men it is not sufficient merely to possess wealth or power. The wealth or power must be put in evidence, for esteem is awarded only on evidence […]

Oxşar effektlər

Veblen effekti mikroiqtisadiyyatda tələbin ümumi qanununda nəzəri anomaliyalar ailəsindən biridir ki, bu da aşağıdakı təsirləri ehtiva edir:

• Snob effekti — başqalarının almadığı mallara açıq bir üstünlükdür. Alıcının vəzifəsi izdihamdan fərqlənmək və özünəməxsusluğunu vurğulamaqdır.
• Biznes balansının ümumi qanunu ondan ibarətdir ki, məhsulun aşağı qiyməti istehsalçının keyfiyyətə qənaət edə biləcəyini göstərir.
• Hot Hand Fallacy — alıcılar əvvəlki qiymət artımlarının gələcək qiymət artımlarını nəzərdə tutduğuna dair yanlış təsəvvürün qurbanı olurlar.