Vikipediya

Vikimedia hərəkatı

Vikimedia Fondunun layihəsi olan Vikipediya ətrafında formalaşmış hərəkat

Vikimedia hərəkatı – Vikipediya da daxil olmaqla, Vikimedia layihələrinə töhfə verənlərin qlobal icmasıdır.[1] İcma bu fəaliyyəti açıq standartlar və proqram təminatından istifadə etməklə[2] özü qurur və idarə edir.[3]

Vikimedia hərəkatı
Loqonun şəkli
Vikimaniya 2023 tədbirinin qrup fotoşəkli
Vikimaniya 2023 tədbirinin qrup fotoşəkli
Növü Fərdi töhfəverənlərin, nümayəndəliklərin, istifadəçi qruplarının və tematik təşkilatların qeyri-rəsmi təşkilatı
Fəaliyyəti Azad, açıq məzmun, viki-əsaslı İnternet layihələri
Fəaliyyət göstərdiyi yer Ümumdünya
wikimedia.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əvvəlcə Vikipediyanın könüllü redaktorlar icması (vikipediyaçılar) tərəfindən yaradılmış və o vaxtdan Vikianbar (Wikimedia Commons) və Vikiverilənlər (Wikidata) kimi digər layihələrə, habelə Vikimedianı gücləndirmək üçün istifadə olunan MediaViki (MediaWiki) proqram təminatına töhfə verən könüllü proqram mühəndisləri və tərtibatçılarını da əhatə etmişdir.

Layihələr

redaktə

Məzmun layihələri

redaktə

2023-cü ilə olan məlumata əsasən, Vikimedia məzmun layihələri aşağıdakılardır:

  • Vikipediya, onlayn ensiklopediya
  • Meta-Viki, Vikimedia layihələrinin müzakirə və koordinasiya mərkəzi
  • Vikikitab, tədris məqsədli kitablar anbarı
  • Vikiverilənlər, digər vikilayihələrdə istifadə edilə bilən strukturizasiya olunmuş məlumat anbarı
  • Vikifunksiyalar, funksiya və mənbə kodları kataloqu. Bu, dillərdən asılı olmayan Abstrakt Vikipediya layihəsini dəstəkləmək üçün yaradılıb.
  • Vikianbar, azad istifadə üçün nəzərdə tutulmuş və digər vikilayihələrdə istifadə edilə bilən şəkil, video, musiqi anbarı
  • Vikixəbər, xəbərlər toplusu
  • Vikisitat, sitatlar kolleksiyası
  • Vikimənbə, ilkin mənbə və sənədlər kitabxanası
  • Vikinövlər, taksonomik növlər kataloqu
  • Vikiversitet, tədris materialları anbarı
  • Vikisəyahət, səyahət bələdçisi
  • Vikilüğət, lüğət

İnfrastruktur və interfeys layihələri

redaktə

Vikimedia hərəkatının digər köməkçi layihələri aşağıdakılardır:

  • Kiwix – məzmun layihələrinə oflayn giriş üçün icma layihəsi
  • MediaWiki – layihələr üçün açıq mənbə platforması
  • Toolforge – klasterə giriş tələb edən proqram layihələrinin yerləşdirilməsi üçün icma sahəsi
  • Könüllü Cavab Qrupu – e-poçt sorğularını idarə edən icma
  • Wikimedia bulud xidmətləri – OpenStack üzərində qurulmuş və paylaşılan bulud hesablanması üçün məkan
  • Wikitech – vikisi və e-poçt siyahısı olan IT-mütəxəssislər icması

Təşkilatlar

redaktə

Layihə icmaları

redaktə

Vikimedia icmasına təkbaşına vikilərə həsr olunmuş bir sıra icmalar daxildir.

Meta icması

redaktə

Tərcümə və idarəetmə müzakirələrinin keçirildiyi Meta-Vikidə çoxdilli layihə icması formalaşmışdır. Bir sıra digər icmalar və vikilər, o cümlədən, Təbliğat və Strategiya vikiləri, Vikianbar və Vikidataya dair təkliflər buradan çıxıb.

Vikipediya icması

redaktə

Vikipediya icması Vikipedia onlayn ensiklopediyasına töhfə verənlərin icmasıdır. O, redaktorlardan (vikipediyaçılar), bəzi Vikipediya botlarından və idarəçilərdən ibarətdir. Arbitraj Komitəsi (və ya ArbKom) Vikipediyada mübahisələr üçün "son instansiya məhkəməsi"dir.[4]

İş yerindəki vikipediyaçılar

redaktə

İş yerlərindəki vikipediyaçılar, işini layihələrə inteqrasiya etməyə kömək etmək üçün hər hansı mədəniyyət qurumu ilə əməkdaşlıq edən vikipediyaçı və vikimediaçılardır. Onlar könüllü və ya maaşlı, yarım və ya tam ştatlı ola bilərlər.

Tematik təşkilatlar

redaktə

Tematik təşkilatlar nümayəndəliklərə bənzəyən xeyriyyə təşkilatlarıdır və konkret mövzuya dair Vikimedia layihələrini dəstəkləmək üçün yaradılmışdır. 2021-ci ilə olan məlumata əsasən, iki belə təşkilat var.[5][6][7]

Vikimedia nümayəndəlikləri

redaktə
 
  Vikimedia nümayəndəlikləri (göy)
  Vikimedia istifadəçi qrupları (yaşıl)

Milli və regional icma qrupları müəyyən ölkələrdə və coğrafi ərazilərdə Vikimedia layihələrini və onların iştirakçılarını dəstəkləyən nümayəndəlikləri, xeyriyyə təşkilatlarını birləşdirmişdir. 2021-ci ilə olan məlumata əsasən, 39 nümayəndəlik var.[8] Vaxt keçdikcə nümayəndəliklər və VMF arasındakı müqavilələr daha da rəsmiləşib.[9]

Vikimedia Almaniya (WMDE) ilk nümayəndəlikdir və ilk iclasını 2004-cü ildə keçirib. 2016-cı ilə qədər onun büdcəsi 20 milyon avro idi.[10][11] WMDE kimi bəzi nümayəndəliklər vəsaitlərinin bir hissəsini birbaşa qrantlar və üzvlük haqlarından əldə edirlər. Bəziləri vəsaitlərini əsasən VMF-in illik plan üzrə qrantlarından əldə edirlər. 2019-cu ildən etibarən VMF-in büdcəsinin təxminən 10%-i bu şəkildə nümayəndəliklərə və tematik təşkilatlara paylanır.[5]

Vikimedia Fondu

redaktə

Vikimedia Fondu (VMF) mərkəzi ofisi San-Fransisko, Kaliforniyada yerləşən Amerika qeyri-kommersiya[12] və xeyriyyə təşkilatıdır. O, domen adlarına sahibdir və hərəkatın əksər saytlarını idarə edir.

VMF 2003-cü ildə Cimmi Uels tərəfindən domenlərə və ticarət nişanlarına cavabdeh olan müstəqil xeyriyyə təşkilatının olması və Vikipediya və onun əlaqəli layihələrinin gələcəkdə qeyri-kommersiya vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilməsi üçün yaradılmışdır. Onun məqsədi "… pulsuz lisenziya əsasında və ya ictimai sahədə təhsil məzmununu toplamaq və inkişaf etdirmək və onu effektiv və qlobal şəkildə yaymaq üçün bütün dünyada insanları gücləndirmək və cəlb etmək" idi.[13][14][15]

VMF-in 2015-ci il maliyyə hesabatlarına görə, həmin ildə büdcəsi 72 milyon ABŞ dolları idi. Ondan 52 milyon ABŞ dolları xərclənmiş, ehtiyatları 82 milyon ABŞ dollarına çatmışdır.[16] VMF əsasən, orta məbləği 15 dollar olan ianələr hesabına maliyyələşdirilir.[17]

Vikimedia istifadəçi qrupları

redaktə

Müxtəlif Vikimedia layihələrinin 800-dən çox dildə versiyası var, onların hər birində ortaq maraq sahələri üzrə işləyən redaktorlar qrupları var. Bəzilərinin öz layihə səhifələri, üzv siyahıları və s. olan Vikilayihələri[18] var. Bəziləri həmçinin hərəkatın idarəçiliyində iştirak etmək üçün icma istifadəçi qrupları kimi qeydiyyatdan keçir, vikilərdən kənarda icma loqolarından istifadə edir və tədbirlər və layihələr üçün qrantlar alır. 2023-cü ilə olan məlumata əsasən, 140-dan çox istifadəçi qrupu var.[19]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Koerner, Jackie; Reagle, Joseph. Wikipedia @ 20: Stories of an Incomplete Revolution. MIT Press. October 13, 2020. səh. 273. ISBN 9780262360609. The Wikimedia movement has always been a movement of writers (and curators) rather than readers.
  2. ↑ Kosseff, Jeff. The Twenty-Six Words That Created the Internet. Cornell University Press. April 15, 2019. ISBN 9781501735790. April 29, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 20, 2023.
  3. ↑ Proffitt, Merrilee. Leveraging Wikipedia: Connecting Communities of Knowledge. American Library Association. April 2, 2018. səh. 13. ISBN 9780838916322.
  4. ↑ Cohen, Noam. "The Wars of Words on Wikipedia's Outskirts". The New York Times. June 7, 2009. March 28, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 9, 2009.
  5. ↑ 1 2 "Template:APG navigation – Meta". Meta.wikimedia.org. 2016-09-05. Archived from the original on 2016-08-07. İstifadə tarixi: 2016-09-24."Template:APG navigation – Meta". Meta.wikimedia.org. 2016–09–05. from the original on 2016–08–07. Retrieved 2016–09–24.
  6. ↑ "Wikimedia movement affiliates/Frequently asked questions – Meta". Meta.wikimedia.org. 2016-09-15. 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-24.
  7. ↑ "Wikimedia thematic organizations". 2020-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-25.
  8. ↑ "Wikimedia chapters". meta.wikimedia.org (ingilis). 2016-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-03.
  9. ↑ "Wikimedia chapters/Creation guide – Meta". Meta.wikimedia.org. 2016-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-24.
  10. ↑ "Wikimedia chapters – Meta". Meta.wikimedia.org. 2016-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-24.
  11. ↑ "Jahresplan 2016 – Wikimedia Deutschland". Wikimedia.de (alman). 2015-11-28. 2019-07-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-24.
  12. ↑ "GuideStar – WIKIMEDIA FOUNDATION, INC". 2021-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-11.
  13. ↑ Jimmy Wales. "Announcing Wikimedia Foundation". mail:wikipedia-l. June 20, 2003. March 30, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 26, 2012.
  14. ↑ Neate, Rupert. "Wikipedia founder Jimmy Wales goes bananas". The Daily Telegraph. October 7, 2008. November 10, 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 25, 2009. The encyclopedia's huge fan base became such a drain on Bomis's resources that Mr. Wales, and co-founder Larry Sanger, thought of a radical new funding model – charity.
  15. ↑ "Bylaws". Wikimedia Foundation. 2017-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-24.
  16. ↑ "WIKIMEDIA FOUNDATION, INC. Financial Statements, June 30, 2015 and 2014" (PDF). Upload.wikimedia.org. January 12, 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: April 20, 2016.
  17. ↑ "Frequently Asked Questions". WikiMedia Foundation. 22 November 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 September 2017.
  18. ↑ "WikiProjects – Meta". meta.wikimedia.org (ingilis). 2021-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-06.
  19. ↑ "Wikimedia user groups – Meta". Meta-Wiki. April 13, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 3, 2023.

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikimedia_hərəkatı&oldid=7348752"