Vladimir Ryabov
Vladimir Pavloviç Ryabov (1 aprel 1900, Lobaski kəndi, Nijnenovqorod vilayəti — 22 may 1938, Saransk) — Mordoviyadan olan ilk aqronom alim, rus yazıçı və şairlərinin əsərlərini erziyan dilinə çevirən profesional tərcüməçi (SSRİ Konsitutsiyasını da erzyan dilinə çevirmişdir).
| Vladimir Ryabov | |
|---|---|
| rus. Владимир Павлович Рябов | |
.png) | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
Lobaski, Lyanovski qəzasi, Nijnenovqorod vilayəti, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (38 yaşında) |
| Vəfat yeri |
Saransk,  SSRİ |
| Vətəndaşlığı | SSRİ |
| Elm sahələri | Aqronomiya, Ədəbiyyat |
| İş yeri | Mordoviya Dövlət Universiteti |
| Təhsili |
|
| Tanınır | Aqranom, tərcüməçi, redaktor. |
Bioqrafiya
redaktəVladimir Ryabov 1 aprel 1900-cu ildə Nijnenovqorod vilayəti, Lobaski kəndində[1] (hazır ki, Mordoviya Respublikası, İşalkov rayonu) milliyyətcə erzyan olan, kəndli ailəsində doğulmuşdur. 1927-ci ildə Moskvada Pokrov İnstitutunun İşçi fakultəsini bitirmişdir.
Bundan sonra 1932-ci ildə Valdimir Ryabov K. AŞ Timiryazov adına Moskva Dövlət Kənd təsərrüfatı akademiyasını bitirir. Mordoviyaya qayıtdıqdan sonra N.P.Oqaryov adına Mordoviya Dövlət Universiteti dərs deməyə başlamışdır. 1933-1937-ci illərdə Mordoviya kitab nəşriyyatında kənd təsərrüfatı ədəbiyyatı şöbəsinin redaktoru vəzifəsində çalışmışdır. O vaxt Vladimir Pavloviç «Müxtəlif bitkilər və torpaqlarda tətbiq üçün mineral gübrələrin qarışdırılması qaydaları» adlı cədvəlin tərtibçisi olmuşdur.
Vladimir Ryabov aktiv şəkildə rus dilindən erzyan dilinə tərcümələr həyata keçirmişdir: onun tərcümə etdiyi əsərlərin müəllifləri arasında Aleksandr Sergeyeviç Puşkin, Mixail Yuryeviç Lermontov, Nikolay Alakseyeviç Nekrasov (erz. «Якшаматя»[2], rus. «Дед Мороз» 1935) və bir çox digər rus klassiklərinin əsərləri. 1937-ci ildə Puşkinin «Balıqçı və balıq haqqında nağıl» adlı nağılını tərcümə etmişdir. Onun tərtib etdiyi alman-erzyan lüğəti 1978-ci ildə Hamburqda dərc edilmişdi.
Vladimir Ryabov qohum Fin-uqor dilləridə geniş yayılmış, Karel-fin eposu olan «Kalevala»[3] eposunu tam dəqiq şəkildə tərcümə etmişdir. Halbuki, Erzya dili normaları yenicə formalaşmasına baxmayaraq, bu normativlərə kifayət qədər düzgün riayyət olunmuşdur.
1937-ci ildə Vladimir Raybov Mordoviya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi tərəfindən hələ 1936-cı ildə tətib olunan SSRİ Konsitutsiyasını mordoviya (erzyan) dilinə tərcümə etmək tapşırığı almışdır.
1937-ci ildə Mordoviya dövlət nəşriyyatının redaktoru, Saranskda yaşayan partiyasız olan Vladimir Ryabov sovet hakimiyyəti tərəfindən həbs edildi. O, 23 may 1938-ci ildə SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası 1926-cı ildə qəbul edilən RSFSR-nin Cinayət Məcəlləsi 58-ci maddəsi ilə günahkar bilinərək, haqqında güllələnmə qərarı çıxarılmışdır. Elə o zamanda, 1938-ci ilin mayında, Sarkansk həbsxanasında hökm icra edilmişdir. Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XX qurultayından sonra Vladimir Pavloviç Raybova ölümündən sonra bəraət verilmişdir (23 mart 1957-ci il tarixli qətnamə).
İstinadlar
redaktə- ↑ "Петербургские эрзяне почтили жертв политических репрессий erzyaks.ru" (rus). erzyaks.ru. 2017-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-16.
- ↑ "«Сятко» 6-це №, Мокщоэрзянь Государственной Издательствась, Саранск 1935. Якшаматя 58-62 лоп" (PDF). 2018-09-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-03-25.
- ↑ от 23 марта 1957 годаi/bitstream/handle/10024/74503/Syatko_1935-1_2%20-%20page%201.pdf?sequence=1 «Сятко» 2-це №, МОРДГИЗ Саранск 1935 ие. Калевала. Финляндиянь народонь эпос. 45 лоп.[ölü keçid]
Ədəbiyyat
redaktə- Книга памяти Республики Мордовия
- Просветители и педагоги мордовского края. — Саранск, 1986.
- Мордовское просветительство: истоки, проблемы, направления развития: 2 ч. — Саранск, 1995.
- Мордовия. Кто есть кто: Энциклопедический словарь—справочник. — Ульяновск, 1997.
- Зеткина И. А. Национальное просветительство Поволжья (вторая половина XIX — начало XX в.). — Саранск, 2002.