Vikipediya

Voysava Kastrioti

Voysava Kastrioti (alb. Vojsava Kastrioti; XIV əsr – XV əsr) — doqquz övladı ilə alban zadəganlarından Corc Kastriotinin həyat yoldaşı, onlardan biri də İskəndər bəy kimi tanınan alban milli qəhrəmanı Corc Kastriotidir.[1] XVI əsrin əvvəllərinə aid iki mənbədə onun adı çəkilir. Birinci mənbə Corc Muzakanın (Covanni Musaki) vəsiyyətindən gəlir. O, öz şəcərəsində yazır: Dominikus ləqəbi Monkinus: "1. Agnese Andre Angeli mater, & 2. Voisava Ivani uxorem". "Uxor" latınca "arvad, həyat yoldaşı" deməkdir və Dominikus ləqəbi Monkinus sənədə görə Voysavanın atasıdır. İkinci mənbə, oğlunun tərcümeyi-halıdır, onu "Tribal zadəganının" qızı kimi qeyd edir, bu da onun serb, Brankoviç sülaləsinə mənsub olduğunu işarə edən müasir nəzəriyyə kimi şərh olunur.[2] Brankoviç ailə ağacında onun adı qeyd olunmadığı üçün bu şərh çox mübahisəlidir.[3] Digər fikir Voysava Kastriotinin Muzaka soylu ailəsinin üzvü olmasıdır.

Voysava Kastrioti
alb. Vojsava Kastrioti
İskəndər bəyin anasının yuxusu — II Yörq Breu, 1533.
İskəndər bəyin anasının yuxusu — II Yörq Breu, 1533.
Doğum tarixi XIV əsr
Doğum yeri Poloq
Vəfat tarixi XV əsr
Həyat yoldaşı Corc Kastrioti
Uşağı 9

Ailəsi redaktə

Voysava "Albaniyanın bir hissəsinin ağası" (dominus partium Albanie) olan Corc Kastrioti ilə evləndi. O, Corcdan 9 uşaq, 4 oğlan və 5 qız doğdu:

  • Repoş, rahib, monastırda dəfn edildi.[4]
  • Stanişa, komandir.[5]
  • Konstandin.
  • Mara, Zeta Lordu Stefan Çernoeviç ilə evləndi.
  • İskəndər bəy (Georgi Kastrioti, 1405–1468), alban maqnatı və generalı; Kruya Osmanlı subaşı, Dibra sancaqbəyi, sonradan Leyye Liqasının təşkilatçısı və 1451-ci ildən Neapol vassalı.
  • Yelena (və ya Yela), Noliyə görə üç oğlu olan Pavle Balşiç[6] ilə evləndi.[7]
  • Mamika, 1445-ci ildə Muzak Topiya ilə evləndi.[8]
  • Angelina, Georgi Arianitinin qardaşı Vladan Arianiti[9] ilə evləndi.[10]
  • Vlayka, Jenev Muzaki[11] ilə evləndi, ikinci dəfə Stefan Strez Balçiçhttps://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti[12] ilə, ehtimal ki, oğulları İvan və Qoykodur.[13]

Erkən mənbələr redaktə

Voysavadan bəhs edən ilk əsərlər bunlardır:

  • Alban-venesiya tarixçisi Marin Barleti İskəndər bəyin tərcümeyi-halında (1508-1510-cu illər arasında nəşr olundu) yazırdı ki, onun "anası qəbilə zadəganı idi" (pater nobilissimus Triballorum princeps).[14] Başqa bir fəsildə Svetiqradı müdafiə edən Yuxarı Debar sakinlərindən bəhs edərkən onları "bolqarlar və ya triballilər" (Bulgari sive Tribali habitant) adlandırır. Bizans əsərlərində "Triballians" termini serblərin eksonimi kimi istifadə edilmişdir[15][16][17]
  • İtaliyadakı alban Muzaka ailəsinin üzvü Corc Muzaka onun xronikasında (1515-ci ildə nəşr olunmuş) onu "zadəgan nəslindən olan" Voysava Tripalda kimi qeyd etmişdir. Bundan əlavə, başqa bir fəsildə Muzaka izah edir ki, "Tribali" serblərin başqa adıdır.[18] U. Miller[19] və von Hahnın fikrincə, Muzakanın əlavə etdiyi soyad (Tripalda) saxtadır, Barletinin Triballi haqqında sitatından törəmədir.[20] Başqa bir hissədə, "Tripalda Markizinin" ana tərəfdən Muzaka ilə əlaqəli olduğu iddia edilir, bu da F. Noli və H. Hodkinsonun Voysavanın Muzaka[21] olduğunu nəzəriyyə etməsinə səbəb oldu (növbəti hissəyə baxın).

Müasir mənbələr redaktə

  • Albanşünaslıq üzrə avstriyalı mütəxəssis İohann Georq von Hahn "Albanesische Studien"-də (1854) alban zadəgan ailələrinin şəcərəsi haqqında bir neçə tezis irəli sürdü. "Reise durch die Gebiete von Drin und Wardar" (1867/1869) əsərində o, Vrana Kontinin nəslindən biri "Marchese di Tripalda" tituluna sahibdirsə, Vrana və Voysava Tripaldanın qan qohumluğu olduğunu nəzəriyyəsini irəli sürdü.[22]
  • Alman tarixçisi və Bizans tədqiqatları üzrə mütəxəssis Karl Hopf (1832-1873) "Chroniques Greco-romanes"-də (1873) Voysavanın Poloqdan olan serb lordunun qızı olduğu qənaətinə gəldi.[23]
  • İngilis orta əsrşünası Uilyam Miller, İskəndər bəyin sırf alban olduğunu iddia edən Atanaz Geçacın əsəri ilə bağlı icmalında bunları söylədi: "İskəndər bəyin anasının slavyan adı var idi və ona verilən "Tripalda" epiteti isə onun təhrifidir, pedantik Bizans tarixçilərinin serblərə tətbiq etdiyi qəbilə adı "Triballi"dir. Üstəlik, Serbiya ilə heç bir əlaqəsi yox idisə, niyə Çilindara iki kənd verməli idi, bundan əlavə, Afon dağındakı məşhur serb monastırını, serb krallarını, orta əsrlərini və müasirini?".[24]
  • Bolqar tarixşünaslığında görkəmli alim Vasil Zlatarski onu serb zadəganının qızı kimi qeyd etmişdir.[25] Tarixçi Straşimir Dimitrov (1892–1960) onun Makedoniyadan olan yerli bolqar ağasının (boyar) qızı olduğunu söylədi.
  • Alban əsilli Amerika yazıçısı Fan S. Noli İskəndər bəyin tərcümeyi-halında (1947) Voysavanın Muzaka ailəsindən gəldiyi fikrini qəbul etmişdir.[26] İngilis Harri Hodkinson (1913-1994)[27] də onu Muzaka ailəsinin üzvü hesab edirdi.[28] Şmitt bu fikri rədd etdi və Hodkinsonun heç bir arxiv araşdırması etmədiyini bildirdi.[29]
  • Makedoniyalı tarixçi və "Voysava Tribaldan"ın (2006) müəllifi, Voysava və onun mümkün şəcərələri haqqında yeganə əsərin müəllifi Boban Petrovski belə nəticəyə gəldi ki, Voysava şübhəsiz slavyan mənşəlidir, çox güman ki, serbdir, çünki o, "Triballi" ağasının qızıdır. Serblər Osmanlı fəthindən əvvəl hökm sürən Poloqda yaşayıblar.[30] Onun Voysavanın atasının son vəsiyyəti ilə bağlı bir neçə tezisləri var idi: "Əgər Brankoviç ailəsi həqiqətən 14-cü əsrin son onilliyində Poloqu idarə edirdisə, Voysavanın Qrqur Brankoviçin və ya hətta Vuk Brankoviçin qızı olması şansı yaranır."[31]
  • Vyana Universitetinin Cənub-Şərqi Avropa tarixi professoru Oliver Şmitt öz tərcümeyi-halında "Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan" (2009) onun Brankoviç ailəsinin serb zadəgan qadını və Mara Brankoviçin bacısı olduğunu dəstəklədi.[32]
  • Albanoloq Robert Elsi (1950-ci il təvəllüdlü) onu "Slavyan qadın ... zadəgan serb Brankoviç ailəsi ilə əlaqəli" kimi qeyd etdi.[33]

Bununla belə, Vasilevskinin sözlərinə görə, Voysava Brankoviç sülaləsinin ailə ağacının üzvü kimi siyahıya alınmayıb.[34]

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-29.
  2. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-29.
  4. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  5. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  6. ↑ https://books.google.com/books?id=OEvWBG6Ct3YC
  7. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  8. ↑ https://books.google.com/books?id=OEvWBG6Ct3YC
  9. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  10. ↑ https://books.google.com/books?id=6DdYAAAAYAAJ&pg=PA123
  11. ↑ https://books.google.com/books?id=OEvWBG6Ct3YC
  12. ↑ ?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  13. ↑ https://books.google.com/books?ei=67VwT_GlG8PAtAbTxfnFAg
  14. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  15. ↑ https://books.google.com/books?id=jFPQAAAAMAAJ
  16. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-29.
  17. ↑ https://books.google.com/books?id=NA8MAQAAMAAJ
  18. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFHopf1873
  19. ↑ https://www.jstor.org/pss/554790
  20. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFHahn1869
  21. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFHopf1873
  22. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFHahn1869
  23. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFHopf1873
  24. ↑ https://www.jstor.org/pss/554790
  25. ↑ https://books.google.com/books?id=-eOgAAAAMAAJ
  26. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFNoli1947
  27. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2012-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-29.
  28. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Special:BookSources/978-1-85043-941-7
  29. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFSchmitt2009
  30. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFPetrovski2006
  31. ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Voisava_Kastrioti?searchToken=6a7ghri8q77fsfp02jvj1qdwk#CITEREFPetrovski2006
  32. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2015-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-29.
  33. ↑ https://books.google.com/books?id=pgf6GWJxuZgC&pg=PA76
  34. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-29.

Xarici keçidlər redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Voysava_Kastrioti&oldid=7255529"