Vikipediya

Gilan ostanı: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Rescuing 21 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Geri qaytarıldı Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 13:
=== Milli tərkib ===
{{Şablon:Gilan ostanının etnik tərkibi}}
Ostan əhalisinin çoxluğu giləklərdən<ref name="A Paradise : Gilan , North of Iran">'''Majzooban.org''' :[http://majzooban.org/en/news-and-exclusive-content/1344-a-paradise-gilan-north-of-iran.html A Paradise : Gilan , North of Iran] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20140401052958/http://www.majzooban.org/en/news-and-exclusive-content/1344-a-paradise-gilan-north-of-iran.html |date=2014-04-01 }}:…The majority of the population speaks Gilaki as their first language while many children, particularly in the cities, tend to use Standard Persian amongst themselves. Gilan has some Azerbaijani-speaking people in Astara and Manjil. The northern part of the province is inhabited by Talesh people. The Kurdish language is used by some Kurds who have moved from Arbil to the Amarlu region. The language of Rudbar is Tati. Gilanis call themselves gilamard, which is a combination of 'Gil' and 'Amard.'</ref> ibarətdir. Geridə qalan əhalini Azərbaycan türkləritalışlar (qeyri-rəsmi qaynaqlara görə əhalinin 1/3-ni) ,<ref name="Azenglish">{{Cite web |url=https://azenglishnews.com/%EF%BA%91%EF%BA%AE%EF%BA%AD%EF%BA%B3%EF%AF%BD-%EF%BA%AF%EF%BB%A7%EF%BA%AA%EF%AE%94%EF%AF%BD-%EF%BA%97%D9%8F%EF%BA%AE%EF%AE%90%EF%BA%8E%EF%BB%A5-%EF%BA%B7%EF%BB%AC%EF%BA%AE-%EF%BA%AD%EF%BA%B7%EF%BA%96/ |title=azenglishnews |access-date=2021-02-01 |archive-date=2022-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220328024303/https://azenglishnews.com/%EF%BA%91%EF%BA%AE%EF%BA%AD%EF%BA%B3%EF%AF%BD-%EF%BA%AF%EF%BB%A7%EF%BA%AA%EF%AE%94%EF%AF%BD-%EF%BA%97%D9%8F%EF%BA%AE%EF%AE%90%EF%BA%8E%EF%BB%A5-%EF%BA%B7%EF%BB%AC%EF%BA%AE-%EF%BA%AD%EF%BA%B7%EF%BA%96/ |url-status=live }}</ref> talışlarazərbaycanlar, [[tatlar (İran)|tatlar]], kürdlər, türkmənlər, yunanlar, ermənilər, farslar, yəhudilər, Hind-Avropa dil ailəsinə aid olan bir neçə köçəri kiçik etnik qrup (Sasani , Ağacani və sairə) və qaraçılar təşkil etməkdədir.<ref>Science Alert :[http://www.scialert.net/fulltext/?doi=jas.2009.183.187 Factors Affecting the Success of Fisheries Co-Management as Perceived by Guilan`s Fishermen] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120118072257/http://www.scialert.net/fulltext/?doi=jas.2009.183.187 |date=2012-01-18 }}</ref> Giləklər, Azərbaycan türkləri, talışlar, [[tatlar (İran)|tatlar]] və kürdlər etnik ərazi areallarına malikdirlər, yəni kompakt halda həm kəndlərdə həm də şəhərlərdə məskunlaşmışdırlar. Farslar, yunanlar, türkmənlər, ermənilər və yəhudilər dağılmış şəkildə yalnız şəhərlərdə yaşamaqdadırlar.
* '''Giləklər''': Gilan ostanında ən böyük etnik qrup giləklərdir. Giləklər ana dil olaraq giləkcə, ikinci dil olaraq farsca danışırlar. Gilək dilinin dialektləri:<ref name="glk">Ethnologue report for language code :[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=glk glk] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121211035256/http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=glk |date=2012-12-11 }}</ref> Qaleşi, Rəşti, Rudbari, Someye Sarayi, Lahıcani, Ləngrudi, Rudsəri, Fuməni. Tarixən Təbəri dili adlandırılmış Mazandaran dili ilə Gilək dili olduqca yaxındır.<ref name="glk" /> Anadili və ya ikinci dil olaraq 3,000,000 nəfər gilək dilində danışmaqdadır.<ref name="GĪLĀN x. LANGUAGES" />
* '''Azərbaycanlılar''':Azərbaycan vilayətlərindən Talış şəhristanının şəhərlərinə güclü miqrasiya nəticəsində talış və gilək dilləri öz mövqelərini itirərək öz yerlərini türkcəyə verirlər.<ref name="GĪLĀN x. LANGUAGES">Encyclopædia Iranica: Donald Stilo :[http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-x GĪLĀN x. LANGUAGES] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210222001529/https://iranicaonline.org/articles/gilan-x |date=2021-02-22 }}--Originally Published: December 15, 2001</ref> Azərbaycan türkləri [[Astara şəhristanı|Astara bölgəsi]],<ref name="Z">{{Cite web |title=Astara bölgəsinin icra hakimiyyəti |url=https://astara.gilan.ir/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7 |access-date=2021-02-01 |archive-date=2019-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191204201920/http://astara.gilan.ir/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7 |url-status=dead }}</ref>[[Məncil]], [[Lövşan]],<ref>{{Cite web |url=https://iranicaonline.org/articles/manjil |title=İranica |access-date=2021-02-01 |archive-date=2022-05-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220517130715/https://iranicaonline.org/articles/manjil |url-status=live }}</ref> [[Həviq]]<ref>{{Cite web |url=https://abadis.ir/fatofa/%D8%AD%D9%88%DB%8C%D9%82/ |title=abadis |access-date=2021-02-01 |archive-date=2022-03-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220328024327/https://abadis.ir/fatofa/%D8%AD%D9%88%DB%8C%D9%82/ |url-status=live }}</ref>[[Çubər]], [[Lisar]]<ref>{{Cite web |url=http://iranatlas.net/index.html?module=module.language-distribution#eyJ0IjoieCIsImkiOiIyMGJlOWRlMmI1ZmQzN2Y1NGQzNzE4ODBjYjBmNDk3NCIsInMiOjE2NTg2OTQzMjc0OTB9 |title=Arxivlənmiş surət |access-date=2023-05-01 |archive-date=2022-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220924024318/http://iranatlas.net/index.html?module=module.language-distribution#eyJ0IjoieCIsImkiOiIyMGJlOWRlMmI1ZmQzN2Y1NGQzNzE4ODBjYjBmNDk3NCIsInMiOjE2NTg2OTQzMjc0OTB9 |url-status=live }}</ref> və [[Həştpər]] şəhərlərində üstünlük təşkil etməklə, geniş olaraq ostanın başqa bölgələrində də yaşamaqdadırlar.
* '''Talışlar''': ''Etnologue<ref>Etnologue report for language code :[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tly tly] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110628212848/http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tly |date=2011-06-28 }}</ref>''-nin verdiyi təxminə görə 1993-cü ilə əsasən Gilanda talış dilində danışanların sayı təxminən 112,000 nəfərdir. DAK-ın yayınladığı məlumatlara əsasən hazırda 2012-ci ildə Gilan ostanında 200,000 nəfər talış əsilli əhali yaşamaqdadır.<ref name="İranda yaşayan Azərbaycanlı ve digər Türklərin sayı">Dünya Azərbaycanlıları Konqresi ('''DAK'''): GAMOH Umumi Əlaqələr Məsulu Məmməd GOLAN :[http://dak.org.az/index.php?type=xebergoster&id=1451 İranda yaşayan Azərbaycanlı ve digər Türklərin sayı]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}---yayınlanma tarixi: 07.01.2012</ref> İran İslam Respublikasının rəsmi dövlət saytlarından biri olan ''National Portal for Electronic Services of İran''-a əsasən İran və Azərbaycan Respublikalarında toplam 500,000 nəfər talış əsilli əhali yaşayır.<ref name="People">National Portal for Electronic Services of İran (farsca: درگاه ملی خدمات الکترونیکی ایران): About İran :[https://archive.today/20130108081741/http://www.en.iran.ir/about/people People]</ref>
* '''Kürdlər''': Kürd əsilli əhali üç müxtəlif tarixi mərhələdə Gilan ostanında məskunlaşmışdır.<ref name="GILĀN xiv. Ethnic Groups">Encyclopædia Iranica: Christian Bromberger :[http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-xiv-ethnic-groups GILĀN xiv. Ethnic Groups] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20131016131154/http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-xiv-ethnic-groups |date=2013-10-16 }}--Originally Published: November 12, 2010</ref> Onlardan ilk mərhələdə gələnləri rişvan tayfasına mənsub insanlar təşkil edir.<ref name="GILĀN xiv. Ethnic Groups" /> XVII əsrin əvvəllərində 1622–1623-cü illərdə İrak torpaqlarını yenidən tamamiylə Səfəvilər İmperiyasının tərkibinə qaytaran I Şah Abbas tərəfindən Osmanlı tərəfində Səfəvi dövlətinə qarşı savaşmış ancaq müharibədə yenilərək tabe edilmiş və o zaman indiki Ərbil vilayətinin dağlıq bölgələrində yaşayan köçəri kürd tayfalarını Səfəvi dövlətinin ucqar sərhəd bölgələrinə sürgün etdirmişdir. O zaman Ərbil ətrafında yaşayan Rişvan (digər deyilişləri-Reşvan, Reşvand, Raşvand, Rəşvənd və s.) tayfası da Gilan vilayətinə sürgün olunmuşdur. Müəyyən iddialara əsasən Rişvan tayfası türk kökənlidir.<ref>Kahta ilçesi Adıyaman ili , Nemrut ve Menzil hakkında her şey — '''Kahtanet.com''' :[http://www.kahtanet.com/?Syf=18&Hbr=21899 Rişvan aşiretinin kökeni Kürt değil, Türk] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121110041938/http://www.kahtanet.com/?Syf=18&Hbr=21899 |date=2012-11-10 }}</ref><ref name="Rişvan (Reşvanlılar, Reşi, Rışan, Rışi), Aşiretinin Kökenleri">Gurmanc ve Kürtlerin Kökeni — '''Gurmanc.com''' :[http://gurmanc.com/index.php?option=com_content&view=article&id=119:rivan-revanllar-rei-ran-ri-airetinin-koekenleri&catid=53:boeluem-9&Itemid=78 Rişvan (Reşvanlılar, Reşi, Rışan, Rışi), Aşiretinin Kökenleri] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121031230438/http://www.gurmanc.com/index.php?option=com_content&view=article&id=119:rivan-revanllar-rei-ran-ri-airetinin-koekenleri&catid=53:boeluem-9&Itemid=78 |date=2012-10-31 }}</ref><ref>Kalemler ve Kılıçlar :[http://www.kalemlervekiliclar.com/forum/Thread-Kurtlesen-Turk-boylari Kürtleşen Türk boyları]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Rişvan tayfasından olan əhali Siyahkəl şəhristanının Deyləman bəxşində, Rudbar şəhristanının Amarlu (əslində Ömərli) bəxşində, Rudbar şəhristanının Rəhmətabad və Blukat bəxşində yaşamaqdadırlar.<ref name="GILĀN xiv. Ethnic Groups" /> 2-ci mərhələdə gələnləri Nadir şah (1736–1747) hakimiyyəti dövründə Xorasanın Quçan bölgəsindən buraya köçürmüşdür, onlar isə Rudbare Zeytun bölgəsində bəzi kəndlərdə yaşayırlar. 3-cü mərhələdə gələnlərin isə burada məskunlaşması XX əsrin əvvələrinə təsadüf edir. Bu mərhələdə gələnlər Kirmanşah ostanı ərazisindən buraya Ruslara qarşı mübarizədə istifadə edilmək üçün yerləşdirilmişdilər, onlar az saylıdırlar və hazırda Siyahkəl şəhristanının kənd əraziləri qismən bu kürdlərlə məskunlaşdırılmışdır.<ref name="GILĀN xiv. Ethnic Groups" />
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Gilan_ostanı"