Rusiyanın Xəzəryanı bölgələrə hərbi yürüşü: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur Teq: Geri qaytarıldı |
|||
Sətir 202:
5 avqust tarixində rus ordusu [[Dərbənd]]ə doğru irəliləyişini davam etdirməkdə idi. 6 avqustda Sulak çayı sahilində olan rus ordusuna kabardalı bəylər Murza Çərkəzski və Aslan bəy öz orduları qatıdlılar. 8 avqustda ordu Sulak çayını keçdi. 15 avqustda isə isə rus ordusu Tərki şəhərinə, yəni qumuq hökmdarı Şamxalın paytaxtına çatdı. 19 avqust tarixində İncə çayı sahilində rus ordusu ilə qumuqların Utamış bəyliyinin hökmdarı Sultan Mahmudun 10 min nəfərlik və Qaraqaytaq usmisi Əhməd xanın 6 min nəfərlik birləşmiş ordusu arasında döyüş baş verdi. Döyüş rusların qələbəsi ilə nəticələndi. I Pyotrun müttəfiqi olan Tərkili Şamxal Adil Gəray rus ordusundan öndə hərəkət etməkdə idi. Onlar 23 avqustda və ya yeni təqvimlə 3 sentyabr tarixində Dərbəndə daxil oldular. Bu hadisə barədə qaynaqlar da bu qeyd edilmişdir:
{{cquote|''Şəhərin valisi bizi qarşıladı və şəhərin açarını təqdim etdi.{{sfn|
[[Dərbənd]] regionda yerləşən mühüm strateji əhəmiyyətə malik şəhər idi və [[Xəzər dənizi]]ndə hərəkət üçün vacib hesab edilirdi. 28 avqustda donanma da daxil olmaqla, bütün rus ordusu şəhərə daxil oldu. Ordunun daha da cənuba irəliləməsi Xəzər dənizində çıxan tufana görə gecikdirildi. Çünki tufan nəticəsində ərzaq daşıyan gəmilər batmışdı. [[I Pyotr]] Dərbənd şəhərində qarniozun buraxıb Həştərxana geri dönmək qərarına gəldi.{{sfn|Молчанов|1990|p=414}} O, 1723-cü ildə edəcəyi yürüş üçün Həştərxan da hazırlıq görmək niyyətində idi. Bu onun özünün birbaşa rəhbərlik etdiyi son hərbi yürüş oldu.
Sətir 244:
[[I Pyotr]] Rusiya dövlətinin xarici siyasətinə xüsusi önəm verirdi. I Pyotr tərəfindən [[Səfəvi imperiyası]]na yürüş [[Şimal müharibəsi]]nin bitməsindən sonra öz imperiyasını daha bir dənizə çıxarma proqramının bir hissəsi kimi dəyərləndirilirdi. Xəzər dənizi sahillərində böyük ərazilər ələ keçirməklə Rusiya imperiyası Qərb dövlətləri ilə ticarətdən daha çox xeyir götürəcəkdi. Bu plana görə Hindistandan alınacaq mallar Xəzər dənizi vasitəsiylə rus tacirləri vasitəsiylə [[Avropa]]ya daşınmalı idi. Bunun üçün Şərqdən gələn, Xəzərdən çıxıb Hindistana çatan malları [[Kür|Kür çayı]]ndan keçirib Avropada baha qiymətə satmaq lazım idi.
[[Fransa]] I Pyotrun [[Səfəvi imperiyası]] ilə bağlı planlarını dəstəkləməkdə idi. Buna görə də, Fransa [[Osmanlı imperiyası]]nın Rusiyaya qarşı müharibəyə başlamasını istəmirdi. Həmçinin Fransa [[Avstriya]] ilə bağlı məsələlərini həll edə bilmək üçün bu iki dövlətin münasibətlərinin qaydasında olmasını istəməkdə idi. İstanbuldakı danışıqlar zamanı Fransa öz mövqeyini belə izah edirdi:
<blockquote>...Fransız səfiri sonradan bunları dedi:[…] beləliklə, Rusiya monarxı Ali Qapu ilə yaradılmış dostluq münasibətlərinin davam etdirilməsi üçün silahlarını işə salmadı, […] Türk nazirləri dedi ki, Ali Qapudan çox əvvəl zamandan ləzgilərə fərman göndərilmişdir ki, yuxarıda adları çəkilən rus yerləri ilə düşmənçilik törətməməsi üçün təmir edilməmişdir.</blockquote>
I Pyotr [[Hollandlar|hollandiyalılar]] ilə də danışıqlara başlamışdı. Planlaşdırıldı ki, artıq bütün dünya ilə ticarət etməkdə olan hollandiyalı tacirlər şərq mallarını Rusyadan alacaqdılar. Onlara hətta ipək ticarəti təklifi ilə məktub da göndərilmişdi. Səfirə hollandiyalılara ipık ticarəti barədə məlumat vermək, razılığıa gəlindikdən sonra isə ticarətə başlamaq əmr edilmişdi.
XVIII əsrdən sonra şərq mallarına Avropada böyük ehtiyyac var idi. Polşada müxtəlif ədviyyatlar yüksək qiymətə qiymətləndirilirdi. "Hadisələri müşahidə edən kral təcrübəli bir iş adamı kimi masada oturan polşalıların bu ədviyyatlar olmadan edə bilməyəcəyini gördü." Böyük Pyotr gələcəkdə bu məhsulları orada satmaq niyyətində idi. Bundan əlavə, Şimal müharibəsi zamanı Polşa ilə münasibətlər qismən yaxşılaşmışdı.
1721-ci ildə [[Böyük Britaniya]] Rusiyanı imperiya olaraq tanımaqdan imtina etdi. Britanya Rusiyanın Xəzər sahili torpaqları ələ keçirməsinə qarşı idi və buna görə də, Pyotrun buraya yürüşünü üsyançı ləzgiləri cəzalandırmaq kimi yox, bu torpaqların ruslar tərəfindən ilhaqı kimi dəyərləndirirdilər. Elə Pyotrun da onlara münasibəti bir mənalı deyildi. O, Britaniyanı ticarət rəqabətində özünün rəqibi kimi görürdü. "Peter ingilis ticarətinə toxunmadı […] O, Britaniya idxalına zərbə vurmağa qərar verdi."
== Səbəbləri ==
Sətir 293:
|url=https://books.google.nl/books?id=jBBYD2J2oE4C&dq=treaty+of+ganja+derbent&hl=nl&source=gbs_navlinks_s}}
* {{Citation
|last=
|first= Составители: М. А. Волховский, В. М. Муханов
|title= Кавказский вектор российской политики. Т. 1. XVI—XVIII вв.
|year= 2011
|location=Moskva
|publisher= Протокол конференции турецких министров с российским резидентом в Константинополе И.И. Неплюевым при посредничестве французского посланника де Бонака о регулировании русско-турецких отношений.
|isbn=
|url-access=
|