İpoxondriya
İpoxondriya — artıq dərəcədə əsassız narahatlıq halıdır və xəstədə şəfasızlığı barədə fikirlər yaradır. Müstəqil xəstəlik olmasa da, bir çox psixi pozulmaların əlaməti kimi meydana çıxır.[3]
| İpoxondriya | |
|---|---|
| XBT-10-KM | F45.2, F45.21 |
| XBT-9 | 300.7 |
| XBT-9-KM | 300.7[1][2] |
| MedlinePlus | 001236 |
| MeSH | D006998 |
Səbəblər redaktə
Rus fizioloqu İ.P.Pavlov hesab edirdi ki, ipoxondriya baş beyin qabığının funksional aktivliyinin pozulması ilə əlaqədar baş verir. Rus psixiatrı Qilyarovski yazırdı:
|
Bu hal daxili orqanlardan gələn siqnalların mərkəzi sinir sistemi tərəfindən qəbul olunmasıdır və normal halda onlar dəf olunmalı və şüura çatmamalıdır. | 
|
Xəstəliyin yaranmasına keçmişdə zorakılığa məruz qalma, uşaq vaxtı keçirilmiş ciddi xəstəlik, hiss və duyğularını ifadə edə bilməmək, ailədə ipoxondriyalı üzvün olması və xəstənin həmin halı uşaqlıqda müşahidə etməsi, daimi fiziki yüklənmə və sinir krizləri kimi hallar təkan verir.[4]
Psixi xəstəliklərin müasir təsnifatında sayrışan ipoxondriya anlayışı yer alır. Onun əsas əlamətləri xəstənin sağlamlığına görə həyəcan keçirməsi, daim bədəninə “qulaq verərək” orqanizmdə gedən prosesləri analiz etməyə çalışmasıdır. Xəstə həddən artıq narahat olduğunu anlasa da, onu üzən sayrışan fikirlərdən xilas ola bilmir. Həmin hal çox vaxt hansısa tibbi reklamı izləyəndən, tibbi ədəbiyyat oxuyandan və həkimin düşünmədən səsləndirdiyi fikirdən sonra yaranır. Bəzən xəstəlikləri yeni öyrənməyə başlayan tibbi təhsil alan tələbələrdə də onu müşahidə etmək olur. Xarici faktorların təsirindən əlavə narahat xarakterin olması, yəni psixasteniya da ipoxondriyanın yaranmasına şərait yaradır.[5]
Bəzən elə olur ki, xəstə ən kiçik fiziki diskomforta və ya qüsura çox ciddi reaksiya verir və ideal sağlamlığa nail olmaq üçün ağlasığmaz dərəcədə səy göstərir. Bu halda söhbət yüksək dəyər ipoxondriyasından gedir. Belələri çox zaman özlərinin tərtib etdiyi xüsusi pəhrizlərə əməl edir və ya sağlamlığını yaxşılaşdırmaq üçün fiziki hərəkətlər kompleksləri düşünür. Onlar özlərini xəstə hesab etməsələr də, həkimlər müalicədən imtina edəndə onları məhkəməyə verə bilərlər.[6]
Sayıqlama ipoxondriyası isə xərçəng və ya QİÇS kimi ağır və müalicəyə tabe olmayan xəstəliyin olmasına əminlik halıdır. Həkimin xəstəni qorxulu patologiya olmadığına inandırmaq cəhdləri yalan kimi dəyərləndirilir. Həkimlər əməliyyata girməkdən imtina edəndə xəstə xəstəliyin müalicəsiz olduğu qənaətinə gəlir.[7] İpoxondriyanın həmin növündə hallüsinasiyalar və sayıqlamalar olur, adətən şizofreniya, bəzən də dərin depressiyanı müşayiət edir.[8]
Müayinə redaktə
İlk növbədə terapevtə müraciət edərək laborator analizlərdən, ehtiyac olarsa USM və rentgen kimi instrumental müayinələrdən keçərək cismani xəstəliyin olub-olmadığını müəyyənləşdirmək lazımdır.[9]
Daxili orqanlarda patologiya aşkar olunmayanda və xəstənin narahatlığı azalmayanda psixoterapevtə müraciət etmək lazım gəlir. Həkimə müraciəti gecikdirmək olmaz, çünki fiziki xəstəlik olmasa da, ipoxondriya, xüsusən də depressiya ilə müşayiət olunduqda ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Xəstə özünün sağalmaz xəstəliyinə düçar olduğuna inanaraq intihar edə bilər. Ona görə də müalicənin tez başlanılması lazımdır.
Müalicə redaktə
Nevrotik pozulma və psixopatiyanın müalicəsində trankvilizatorlar, yumşaq neyroleptiklər, depressiyalar zamanı antidepressantlar, şizofreniyada isə daha güclü neyroleptiklərdən istifadə olunur. Xəstələrə psixoterapiya seansları yardım edir.[10][11]
Təbii müalicə redaktə
Müalicədə pişikotu, bədrənc otu, mayasarmaşığı qozaları kimi bitkilərdən istifadə olunur. Ümumi möhkəmləndirici vasitələrdən daha çox itburnu və aloe tətbiq olunur.
İstinadlar redaktə
- ↑ Disease Ontology (ing.). 2016.
- ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- ↑ ""Xəstəlik xəstəliyi": ipoxondriya nədir?". Milli.Az (az.). 6 dekabr 2015. 5 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "İPOXONDRİYA NƏDİR?". narinc.az. 29 October 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "İPOXONDRİYA ƏLAMƏTLƏRİ HANSILARDIR?". dushunce.az. 5 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "İpoxondriya 20-40 və 50-70 yaş arasında olan insanlarda müşahidə olunur". Day.Az (rus). 21 fevral 2013. 5 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "İPOXONDRİYA NƏDİR". TİBB DÜNYASI (az.). İstifadə tarixi: 13 may 2020.[ölü keçid]
- ↑ "Bu fobiyası olanlar, DİQQƏT - Ciddi nevroloji PROBLEMİNİZ VAR / İpoxondriya". realpress.az (az.). 2022-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "Keçmişdə belə xəstələri edam edirdilər - İndi bir çoxunuz bu xəstəliyi daşıyırsınız!". sonxeber.az. 5 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "Xəstəliyə tutulma qorxusu". lent.az (az.). 22 iyul 2019. 6 August 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.
- ↑ "Psixosomatik simptomları olan xəstələr". www.ebmg.az. 5 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2020.