Aşide Bengü[1] və ya Aşide Benqü[2] ( d.? – ö. 5 dekabr, 681) – Göytürk dövlətinin dağılmasından sonra göytürklərin 50 illik müstəqillik üsyanının təhrik edicisi olan göytürk əsilzadəsi. Çin qaynaqlarında adı Venfu olaraq keçir.[3]

Həyatı redaktə

Türk əsilzadəsi olduğu bilinən Bengü haqqında dəqiq məlumatlar yoxdur. Çin qaynaqlarına görə,[4] Bengü 679-cu ildə Sanyu canişinliyi himayəsində çalışan üst səviyyəli türk idarəçi olmuşdur. Onunla birlikdı, Aşide Fenzi adında başqa türk general da olmuşdur. Bengü və Fenzi Tanq sülaləsinin gücsüz anını gözləmiş və gözlədikləri an gəldiyində Aşina Nişufunu xaqan edərək Tanqa qarşı üsyan qaldırmışdırlar. Lakin, 680-ci ildə Pei Xinqcian komandanlığındakı Çin ordusu Nişufuyu məğlub etdi. Bengü Çin ordusundan qaçmağı bacardı, lakin Nişufu Çin təərfindən cəzalandırımaqdan qorxan ordusu tərəfindən qətlə yetirildi. Çinlilərdən qaçmağı bacaran Aşide Bengü bu üsyanda 10.000-dən çox Çin əsgəri və zabitinin ölümünə səbəb olmuşdur. Üsyan çətinliklə yatırılmışdı. Bu vəziyyət Bengünün yenidən müstəqillik üsyanı başlatmasına səbəb oldu. Bu məqsədlə Göytürk xanədanından Aşina Funianı xaqan elan edərək, yenə Tanqa qarşı üsyan etdi. Üsyan uğursuzluqla nəticələndi. Aşide Bengü və Aşina Funian Tanq ordusuna təslim oldular. 5 dekabr 681-ci ildə Aşide Bengü və Aşina Funian da daxil olmaqla, 54 göytürk Çanqanın Şərq Bazarında xalqa açıq mərasimlə edam edildilər.[5]

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

  1. "Eski Türk Adlarının Çinceden Orijinal Hâline Çevrilmesi". simitcay.com. 20 iyun 2020. 2016-03-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  2. Saadettin, Gömeç. "Türk Büyükleri XII". 7 mart 2016 tarixində arxivləşdirilib.
  3. "Mandarin Chinese Pinyin Table". archchinese.com. 20 iyun 2020. 2022-05-18 tarixində arxivləşdirilib.
  4. TARİH BİLİNCİ VE TARIH YAZICILIĞI (PDF). səh. 55. ISBN 9786058430136.
  5. "Göytürklər və Ərgənəkon dastanı (500-1000)". anadoluhareketi.com. 20 iyun 2020. 2016-02-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.