Aleksandr Şerbak

Aleksandr Mixailoviç Şerbak (1926–2008) —Rusiya türkoloqu, filologiya elmləri doktoru, professor.

Aleksandr Şerbak
Doğum tarixi	18 dekabr 1926(1926-12-18)
Doğum yeri	Stavropol diyarı, RSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi	28 yanvar 2008(2008-01-28) (81 yaşında)
Vəfat yeri	Sankt-Peterburq, Rusiya
Fəaliyyəti	türkoloq, dilçi, universitet müəllimi[d]
Elmi dərəcəsi	filologiya elmləri doktoru

Həyatı

Aleksandr Mixailoviç Şerbak 1928-ci ildə anadan olmuşdur. 1948-ci ildə Stavropol Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsini bitirmişdir. 1952-ci ildə filologiya elmlər namizədi adını qazanmış, 1970-ci ildə filologiya elmlər doktoru olmuşdur. Şerbak doktorluq işində türk dialektlərinin müqayisəli fonetikası üzərində dayanmışdır. Bu sahədəki çalışmalarını "Sravnitel'naja fonetika tjurkskih jazykov" (1970) əsərinə toplamışdır. Şerbak əski uyğur dili və özbək dilinin tədqiqi sahəsində də bir sıra əsərlərin müəllifidir. "Oguz-näme", "Muxabbet-näme", "Pamjatniki drevneujgurskoj ı starouzbekskoj pis'mennosti", "GrammatiCeskij oierk jazyka tjurkskih tekstov X–XIII vv. iz Vostoönogo Turkestana", "Grammatika starouzbekskogo jazyka" və s əsərlərini buna misal olaraq göstərmək olar. Türk dialektlərində istifadə olunan e\ və çöl heyvanlarının adlarının tədqiqinə həsr olunmuş çalışması isə türkologiya elminin öyrənilməsinə dəyərli bir töhfədir. Şerbak türk dilinin tədqiqatına başladığı ilk vaxtlardan etibarən türk dillərinin müqayisəli qrammatikası üzərində xüsusilə dayanmışdır. Bu yolda ilk əsəri "Türk dialektlərinin müqayisəli fonetikası" əsəri sayılır. Daha sonra isə türk dillərinin müqayisəli morfologiyasına aid bir neçə məqaləsi çapdan çıxmışdır, məs: "Oderk; po sravnitel'noj morfologii tjurkskih jazykov", xüsusi ilə də "Vvedenie v sravnitel'noe izuöenie tjurkskih jazykov" əsərində türk dillərinin fonetikası, morfologiyası, sintaksisi və lüğəti üzərində apardığı araşdırmalarının nəticələrini nümayiş etdirmişdir. Şerbak əski türk yazılarının açılması ilə də məşğul olmuşdur. O, "Ob altajskoj gipoteze v jazykoznanii" başhqlı yazısında "Altay hipotezası" üzərində dayanmışdır. Bundan əlavə, türk, monqol və tunqus-mancur dilləri arasındakı qarşılıqlı dil alış-verişlərini də nəzərdən qaçırmamışdır. "Rannie tjurksko-mongol'skie jazykovye svjazi" adlı əsərində türk-monqa dilləri arasındakı əlaqələri diqqətlə qələmə almışdır. Şerbak beynəlxalq elmi konfranslarda iştirakı ilə yanaşı, Türkiyədə keçirilən türk dili konfransların çoxunda iştirak etmiş, o cümlədən çıxışlar etmişdir. Türk dili sahəsindəki dəyərli çalışma və töhfələrini nəzərə alan Türk Dil Qurumu, 1988-ci ildə Şerbakı qurumun fəxri üzvü seçmişdir.

Aleksandr Şerbak 2008-ci ildə Sankt-Peterburq şəhərində vəfat etmişdir.

Əsərləri

• 1. Skazanie ob Oguze. Uygurskiy variant., Avtoreferat kand. diss., L., 1951, 24 sf..
• 2."K istorii uzbekskogo literaturnogo yazıka drevnego perioda." Şu kitabın içinde:

Akademiku Vladimiru Aleksandroviçu Gordlevskomu k yego semidesyatipyati letiyu. Sbornik statey, M., İzd-vo AN SSSR, 1953, sf. 317–323.

• 3."K istorii obrazovaniya uzbekskogo natsionalnogo yazıka. ", Voprosı

yazıkoznaniya, M., 1954, № 6, sf. 107–115.

• 4."Neskolko slov o priemah çteniya runiçeskih nadpisey, naydennıh na Donu.",

Sovetskaya arheologiya, XIX, M., 1954, sf. 269–282.

• 5. Şu kitap üzerinde eleştiri: S. E. Malov. Yeniseyskaya pismennost tyurkov. Tekstı i

perevodı, M.-L., İzd-vo AN SSSR, 1952, 116 sf., Epigrafika Vostoka, X, M.-L., 1955, sf. 98–100.

• 6."Sposobı vıraceniya grammatiçeskih znaçeniy v tyurkskih yazıkah.", Voprosı

yazıkoznaniya, M., 1957, № 1, sf. 18–26.

• 7."Znaki na keramike iz Sarkela.", Epigrafika Vostoka, XII, M.-L., 1958, sf. 52–58.
• 8. İvan İvanoviç Meşçaninov (K 75-letiyu so dnya rojdeniya)., İzvestiya Otdeleniya

literaturı i yazıka AN SSSR, c. 17, yay. 5, M., 1958, sf. 461–467 (V. A. Avrorinım ile birlikte hazırlamıştır).

• 9."Monetı iz raskopok gorodişça Ak-Beşim.", Uçenıe zapiski İV AN SSSR, XVI,

M.-L., 1958, sf. 514–561 (L. R. Kızlasovım i O. İ. Smirnovoy ile birlikte hazırlamıştır).

• 10. "Vzaimosvyaz turetskogo i mongolskogo yazıkov.", Uzbek tili va adabiёti

masalalari, Taşkent, 1959, № 4, sf. 60–65.

• 11. "Znaki na keramike i kirpiçah iz Sarkela-Beloy Veci (K voprosu o yazıke i

pismennosti peçenegov).", Şu kitabın içinde: Materialı i issledovaniya po arheologii SSSR, № 75, Trudı Volgo-Donskoy arheologiçeskoy ekspeditsii, c. II, L., 1959, sf. 362–389.

• 12. "Kamen s nadpisyu, naydennıy v Mongolii.", Uzbek tili va adabiёti

masalalari, Taşkent, 1959, № 3, sf. 34–36.

• 13. "Ob altayskoy gipoteze v yazıkoznanii.", Voprosı yazıkoznaniya, M., 1959, № 6, sf. 51–63.
• 14. Oguz-name. Muhab-bat-name. Pamyatniki drevneuygurskoy i starouzbekskoy

pismennosti., M., İVL, 1959, 171 sf..

• 15. "Voprosı istoriçeskogo razvitiya leksiki tyurkskih yazıkov.", XXV

Mecdunarodnıy kongress vostokovedov, M., 1960, 26 sf. (v soavtorstve).

• 16. "Deepriçastie na-a--ä (-j) v tyurkskih yazıkah.", Şu kitabın içinde: K 75-letiyu

akad. İ. İ. Meşçaninova. Sbornik statey, M., İzd-vo AN SSSR, 1960, sf. 226–235.

• 17. "Yeşçe raz o monetah s runiçeskimi nadpisyami iz Minusinska.", VDİ, M.,

1960, № 2, sf. 139–141.

• 18. "O metodike issledovaniya yazıkovıh paralleley (v svyazi s altayskoy

gipotezoy).", XXV Mejdunarodnıy kongress vostokovedov, M., 1960, 16 sf..

• 19. Grammatiçeskiy oçerk yazıka tyurkskih tekstov X–XIII vv. iz Vostoçnogo

Turkestana., M.-L., İzd-vo AN SSSR, 1961, 204 sf..

• 20. "Nadpis na drevneuygurskom yazıke iz Mongolii.", Epigrafika Vostoka, XIV,

M.-L., 1961, sf. 23–25.

• 21. "Nazvaniya domaşnih i dikih civotnıh v tyurkskih yazıkah.", Şu kitabın içinde:

İstoriçeskoe razvitie leksiki tyurkskih yazıkov, M., İzd-vo AN SSSR, 1961, sf. 82–172.

• 22. "Novaya runiçeskaya nadpis na kamne.", Uçenıe zapiski Tuvinskogo nauçnoissledovatelskogo

instituta yazıka, literaturı i istorii, yay. IX, 1961, sf. 238–241.

• 23. "Osnovnıe osobennosti yujnohorezmskogo govora v sravnitelnom osveşçenii.",

Şu kitabın içinde: Materialı po uzbekskoy dialektologii, II, Taşkent, İzd-vo AN UzSSR, 1961, sf. 72–95.

• 24. Şu kitap üzerinde eleştiri: G. J. Ramstedt, Einfuhrung in die altaische

Sprachursscnschaft., Narodı Azii i Afriki, M., 1961, № 4, sf. 228–232.

• 25. "Rol glagola "ur" v slovoobrazovanii v uzbekskom yazıke.", Uzbek tili va

adabiёti masalalari, Taşkent, 1961, № 2, sf. 41–44.

• 26. "Sootnoşenie alliteratsii i rifmı v tyurkskom stihoslojenii.", Narodı Azii i

Afriki, M., 1961, № 2, sf. 142–153.

• 27. Grammatika starouzbskskogo yazıka., M.-L., İzd-vo AN SSSR, 1962, 276 sf..
• 28. Les inscriptions inconnuens sur les picrres de Khoumara., Akta Orient

Hungariche, c. XV, fasa 1–3, Budapest, 1962, p. 283–290.

• 29. "O metodike morfologiçeskogo opisaniya yazıka.", Voprosı yazıkoznaniya, M.,

1963, № 5, sf. 31–38.

• 30. "O morfologiçeskoy strukture slova v tyurkskih yazıkah.", Şu kitabın içinde:

Morfologiçeskaya struktura slova v yazıkah razliçnıh tipov, M.-L., İzd-vo AN SSSR, 1963, sf. 267–270.

• 31. "O tyurkskom vokalizme.", Şu kitabın içinde: Tyurkologiçeskie issledovaniya,

M.-L., İzd-vo AN SSSR, 1963, sf. 24–40.

• 32."Rabotı Dj. Klosona po altaistike.", Narodı Azii i Afriki, M., 1963, № 3, sf. 150–153.
• 33. Concernig the Methods for Morphological Description., "Linguistics", The

Hague, 1964, N 8, p. 72–83.