Antiproton
Antiproton- protonun antizərrəciyidir. Antiprotonlar sabitdir, lakin onlar adətən qısa ömürlüdür, çünki bir protonla hər hansı bir toqquşma hər iki hissəciyin enerji partlamasında məhv
olmasına səbəb olacaqdır. Protonun +1 elektrik yükünün əksinə −1 elektrik yükü olan antiprotonun varlığı Paul Dirak tərəfindən 1933-cü il Nobel mükafatı mühazirəsində deyilmişdi.[1] Dirak, Enerji Tənzimləməsinin müsbət və mənfi həllərinin olacağını proqnozlaşdıran Dirak tənliyini (E=mc2) 1928-ci ildə yayımladığı üçün Nobel mükafatını aldı.
Antiproton ilk dəfə 1955-ci ildə Betatron hissəciklər sürətləndiricisində Kaliforniya Universiteti, Berkeley fizikləri Emilio Segrè və Owen Chamberlain tərəfindən 1959-cu ildə fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülərək təsdiq edilmişdir. Maddənin antimateriyadan nə ilə fərqləndiyi və antimaterin kainatımızın Big Bang'i necə xilas etdiyini izah etməsi ilə əlaqəli mövzular qismən bugünkü kainatda antimaterin nisbətən qıtlığı səbəbindən açıq problem olaraq qalır.
Antiproton təbiətdə redaktə
Antiprotonlar 25 il ərzində kosmik şüalarda, əvvəlcə balondan keçirilmiş təcrübələr nəticəsində, daha yaxınlarda isə peyk əsaslı detektorlar tərəfindən aşkar edilmişdir. Bu proses aşağıdakı reaksiya ilə izah edilir:
p + A → p + p- + p + A
Günümüzdə təcrübələr və tətbiqi redaktə
Antiprotonlar müntəzəm olaraq Fermilab-da protonlarla toqquşduqları Tevatrondakı kolliz fiziki əməliyyatlar üçün istehsal olunurdu. Antiprotonların istifadəsi, kvark və antikarklar arasındakı toqquşmaların proton-proton toqquşmalarında mümkün olduğundan daha yüksək orta enerjiyə imkan verir. Bunun səbəbi, protonda olan valent kvarkları və antiprotonda olan valensiya antikarkları, protonun və ya antiprotonun sürətinin ən böyük hissəsini daşımağa meyllidir.
Laborator təcrübələr zamanı antiprotonların, bəzi xərçəngləri müalicə etmək potensialına sahib olması, ion (proton) müalicəsində istifadə olunan oxşar bir üsulla göstərilmişdir.[2] Antiproton terapiyası ilə proton terapiyası arasındakı əsas fərq, ion enerjisinin çökməsindən sonra antiproton xərçəng bölgəsində əlavə enerji yatıraraq məhv edir.
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ Dirac, Paul A. M. "Theory of electrons and positrons" (PDF). 1933. 2008-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-08-14.
- ↑ "Antiproton portable traps and medical applications" (PDF). 2011-08-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF).