Aqrar islahat

Aqrar islahat — torpaq sahibliyi və torpaqdan istifadə sisteminin dəyişdirilməsi.

Tarixi

XVII–XIX əsrlərdə Qərbi Avropanın bir sıra ölkəsində burjua inqilabları dövründə aqrar islahatları keçirilmişdir. Burjua inqilabları bəzi ölkələrdə feodal münasibətlərinə güclü zərbə vurmuş (İngiltərə, Fransa) və bununla da kənd təsərrüfatında kapitalist inkişaf yolunu açmışdı. Bu inqilablar Avropanın bir sıra ölkəsində feodal qalıqlarını tam ləğv edə bilməmişdi. Buna görə də bu ölkələrdə kapitalizmin inkişafı prosesində hakim sinfin xeyrinə aqrar islahatları keçirilmişdir (məsələn, Prussiyada 1807–1811 illər islahatı, Rusiyada 1861-ci il kəndli islahatı və Stolıpinin aqrar islahatı (1906–1916), Rumıniyada 1864-cü il islahatı). Aqrar islahatların keçirilməsinin zəruriliyi ölkənin iqtisadi və siyasi tələbatından, kəndlilərin torpaq uğrunda güclü hərəkatından irəli gəlir. Bunların radikal həlli dərəcəli bu və ya digər ölkədə ictimai-iqtisadi şərtlərin məcmusu, sinfi qüvvələrin nisbəti, dövlət hakimiyyətinin xarakteri ilə müəyyən edilir. Vladimir Lenin aqrar inqilabların siyasi hakimiyyət uğrunda mübarizə ilə bilavasitə əlaqəsini qeyd etmişdir: "Əgər aqrar inqilabının qələbəsi hakimiyyətin inqilabçı xalq tərəfindən əldə edilməsini nəzərdə tutmursa, bu inqilab boş bir ibarədir. Həmin şərt olmadan bu inqilab aqrar inqilabı deyil, kəndli qiyamı və ya kadet aqrar islahatı olacaqdır". Çar Rusiyasında kəndlilərin inqilabi çıxışlarının təzyiqi ilə keçirilən aqrar islahatları, Birinci Dünya müharibəsindən sonra isə Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrində (Rumıniya, Çexoslavakiya, Yuqoslaviya, Macarıstan, Polşa. Bolqarıstan) keçirilən aqrar islahatı yarımçıq olmuş və bu ölkələrin aqrar quruluşunda əhəmiyyətli dəyişiklik yarada bilməmişdi. Rusiyada Oktyabr inqilabı ilə aqrar məsələsi həll edilməyə çalışılmışdır. II Ümumrusiya Sovetlər qurultayının 26 oktyabr (8 noyabr) 1917-ci il tarixli dekreti ilə mülkədar torpaq sahibliyi ləğv olunmuş, bütün torpaq sahibliyi ümumxalq mülkiyyəti elan edilmişdir. Torpaqdan istifadə sistemi URMİK-in 9 fevral 1918-ci tarixli fekreti ilə müəyyən edilmişdir.

Əlavə ədəbiyyat

• Global Food Security Threatened by Corporate Land Grabs in Poor Countries - video report by Democracy Now!
• Springer, S. 2012. "Illegal evictions? Overwriting possession and orality with law’s violence in Cambodia." Journal of Agrarian Change, vol, 13, no. 4, pp. 520–546, https://doi.org/10.1111/j.1471-0366.2012.00368.x