Başınağacı

Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Başınağacı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Klad: Campanulids Dəstə: Fırçaotuçiçəklilər Fəsilə: Adoksakimilər Cins: Başınağacı
Beynəlxalq elmi adı
Viburnum L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   35249 NCBI   4204 EOL   37657 FW   53304

Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (Viburnum opulus) istifadə edilir.

Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.

Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.

Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.

Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.

Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.

Növləri

• Viburnum acutifolium Benth.
• Viburnum alnifolium Marshall
• Viburnum amplifolium Rehder
• Viburnum anabaptista Graebn.
• Viburnum atrocyaneum C.B. Clarke
  • Viburnum atrocyaneum subsp. atrocyaneum
  • Viburnum atrocyaneum subsp. harryanum (Rehder) P.S. Hsu
• Viburnum ayavacense Kunth
• Viburnum betulifolium Batalin
  • Viburnum betulifolium var. betulifolium
  • Viburnum betulifolium var. flocculosum (Rehder) P.S. Hsu
• Viburnum blandum C.V.Morton
• Viburnum brachybotryum Hemsl.
• Viburnum brevipes Rehder
• Viburnum brevitubum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
• Viburnum buddleifolium C.H. Wright
• Viburnum burejaeticum Regel & Herd.
• Viburnum burmanicum (Rehder) C.Y. Wu
  • Viburnum burmanicum var. burmanicum
• Viburnum caudatum Greenm.
• Viburnum chinense Hook. & Arn.
• Viburnum chingii P.S. Hsu
  • Viburnum chingii var. carnosulum (W.W. Sm.) P.S. Hsu
  • Viburnum chingii var. chingii
  • Viburnum chingii var. impressinervium (P.S. Hsu) P.S. Hsu
• Viburnum chinshanense Graebn.
• Viburnum chunii P.S. Hsu
  • Viburnum chunii var. chunii
• Viburnum ciliatum Greenm.
• Viburnum cinnamomifolium Rehder
• Viburnum congestum Rehder
• Viburnum conspectum C.V. Morton
• Viburnum corymbiflorum P.S. Hsu & S.C. Hsu
• Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum cotinifolium D. Don
• Viburnum cylindricum Buch.-Ham. ex D. Don
• Viburnum dalzielii W.W. Sm.
• Viburnum dasyanthum Rehder
• Viburnum davidii Franch.
• Viburnum dilatatum Thunb.
  • Viburnum dilatatum var. dilatatum
  • Viburnum dilatatum var. fulvotomentosum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
• Viburnum discolor Benth.
• Viburnum divaricatum Benth.
• Viburnum edule Raf.
• Viburnum elatum Benth.
  • Viburnum elatum var. cuneifolium (Bartlett) C.V. Morton
• Viburnum erosum Thunb.
  • Viburnum erosum var. erosum
  • Viburnum erosum subsp. ichangense (Hemsl.) P.S. Hsu
  • Viburnum erosum var. taquetii (H. Lév.) Rehder
• Viburnum erubescens Wall.
  • Viburnum erubescens var. erubescens
  • Viburnum erubescens var. prattii (Graebn.) Rehder
• Viburnum farreri Stearn
• Viburnum ferrugineum (Torr. & A. Gray) Small
• Viburnum flavescens W.W. Sm.
• Viburnum foetidum Wall.
  • Viburnum foetidum var. ceanothoides (C.H. Wright) Hand.-Mazz.
  • Viburnum foetidum var. rectangulum (Graebn.) Rehder
• Viburnum fordiae Hance
• Viburnum formosanum Hayata
  • Viburnum formosanum subsp. formosanum
• Viburnum fuscum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum glabratum Kunth
• Viburnum glomeratum Maxim.
  • Viburnum glomeratum subsp. glomeratum
  • Viburnum glomeratum subsp. magnificum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum glomeratum subsp. rotundifolium (P.S. Hsu) P.S. Hsu
• Viburnum goudotii Killip & A.C. Sm.
• Viburnum grandiflorum Wall. ex DC.
• Viburnum hainanense Merr. & Chun
  • Viburnum hainanense f. xanthocarpum (Rehder) Chun & F.C. How
• Viburnum hallii (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
• Viburnum hanceanum Maxim.
• Viburnum hartwegii Benth.
• Viburnum hengshanicum Tsiang
• Viburnum henryi Hemsl.
• Viburnum hupehense Rehder
  • Viburnum hupehense subsp. hupehense
• Viburnum incarum Graebn.
• Viburnum inopinatum Craib
• Viburnum integrifolium Hayata
• Viburnum jamesonii (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
• Viburnum jelskii Zahlbr.
• Viburnum jucundum C.V.Morton
  • Viburnum jucundum var. detractum (Standl. & Steyerm.) D.N. Gibson
• Viburnum kansuense Batalin
• Viburnum koreanum Nakai
• Viburnum lancifolium P.S. Hsu
• Viburnum lasiophyllum Benth.
• Viburnum laterale Rehder
• Viburnum lautum C.V.Morton
• Viburnum leiocarpum P.S. Hsu
• Viburnum lobophyllum Graebn.
• Viburnum loeseneri Graebn.
• Viburnum longipedunculatum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
• Viburnum longiradiatum P.S. Hsu & S.W. Fan
• Viburnum lutescens Blume
• Viburnum luzonicum Rolfe
• Viburnum macrocephalum Fortune
• Viburnum mathewsii (Oerst.) Killip & Smith
• Viburnum meiothyrsum Diels
• Viburnum melanocarpum Hsu in Chen et al.
• Viburnum membranaceum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum microcarpum Schltdl. & Cham.
• Viburnum microphyllum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum molle Michx.
• Viburnum mongolicum (Pall.) Rehder
• Viburnum morrisonense Hayata
• Viburnum mullaha Buch.-Ham. ex D. Don
  • Viburnum mullaha var. glabrescens (C.B. Clarke) Kitam.
  • Viburnum mullaha var. mullaha
• Viburnum nervosum D. Don
• Viburnum odoratissimum Ker Gawl.
  • Viburnum odoratissimum var. awabuki (K. Koch) Zabel ex Rumpler
  • Viburnum odoratissimum var. odoratissimum
  • Viburnum odoratissimum var. sessiliflorum (Geddes) Fukuoka
• Viburnum oliganthum Batalin
• Viburnum omeiense P.S. Hsu
• Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
  • Viburnum opulus var. calvescens (Rehder) H. Hara
  • Viburnum opulus subsp. trilobum (Marshall) R.T. Clausen
• Viburnum ovatifolium Rehder
• Viburnum parvifolium Hayata
• Viburnum peruvianum Poepp.
• Viburnum pichinchense Benth.
• Viburnum plicatum Thunb.
  • Viburnum plicatum var. plicatum
  • Viburnum plicatum var. tomentosum Miq.
• Viburnum propinquum Hemsl.
• Viburnum prunifolium L.
  • Viburnum prunifolium var. bushii (Ashe) E.J. Palmer & Steyerm.
• Viburnum pubescens (Aiton) Pursh
  • Viburnum pubescens var. canbyi (Rehder) S.F. Blake
  • Viburnum pubescens var. longifolium (Dippel) S.F. Blake
• Viburnum punctatum Buch.-Ham. ex D. Don
  • Viburnum punctatum var. lepidotulum (Merr. & Chun) P.S. Hsu
  • Viburnum punctatum var. punctatum
• Viburnum pyramidatum Rehder
• Viburnum rafinesquianum Schult.
• Viburnum reticulatum Ruiz & Pav.
• Viburnum rhombifolium (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum rhytidophyllum Hemsl.
• Viburnum sargentii Koehne
• Viburnum scabrellum (Torr. & A. Gray) Chapm.
• Viburnum schensianum Maxim.
  • Viburnum schensianum subsp. schensianum
• Viburnum seemenii Graebn.
• Viburnum semitomentosum (Michx.) Rehder
• Viburnum sempervirens K. Koch
  • Viburnum sempervirens var. sempervirens
  • Viburnum sempervirens var. trichophorum Hand.-Mazz.
• Viburnum setigerum Hance
  • Viburnum setigerum var. setigerum
• Viburnum shweliense W.W. Sm.
• Viburnum squamulosum P.S. Hsu
• Viburnum stellatotomentosum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum stellatum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum stenocalyx (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum subalpinum Hand.-Mazz.
  • Viburnum subalpinum var. limitaneum (W.W. Sm.) P.S. Hsu
• Viburnum sulcatum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum sympodiale Graebn.
• Viburnum taitoense Hayata
• Viburnum tengyuehense (W.W. Sm.) P.S. Hsu
  • Viburnum tengyuehense var. polyneurum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
  • Viburnum tengyuehense var. tengyuehense
• Viburnum ternatum Rehder
• Viburnum thaiyongense W.W. Sm.
• Viburnum tiliifolium (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum tinoides L.f.
  • Viburnum tinoides var. roraimense (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
  • Viburnum tinoides var. venezuelense (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
• Viburnum toronis Killip & A.C. Sm.
• Viburnum trabeculosum C.Y. Wu
• Viburnum tridentatum Killip & Smith
• Viburnum triphyllum Benth.
  • Viburnum triphyllum f. macrophyllum (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
• Viburnum triplinerve Hand.-Mazz.
• Viburnum undulatum (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
• Viburnum urbanii Graebn.
• Viburnum urceolatum Siebold & Zucc.
• Viburnum utile Hemsl.
• Viburnum venustum C.V. Morton
• Viburnum versatile R.H. Miao, W.B. Liao & Q.Y. Sun
• Viburnum wendlandii (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum witteanum Graebn.
• Viburnum wrightii Miq.
• Viburnum wurdackii T.R. Dudley
• Viburnum yunnanense Rehder