Ceyms Berri
Ceyms Miranda Stuart Berri (təq. 1789, Kork, İrlandiya krallığı[d] – 25 iyul 1865[1][2], London) — Cənubi Afrikada xidmət etmiş ingilis həkim və hərbi cərrah. Karyerasının sonunda baş müfəttiş vəzifəsində çalışıb. O, Britaniya ordusunun yaralı və xəstə əsgərlərinin müalicəsi ilə yanaşı, yerli əhalinin həyatının yaxşılaşdırılması ilə də məşğul olub. Nailiyyətlərindən biri Afrikada ana və uşağın sağ qaldığı ilk qeysəriyyə əməliyyatıdır.[3] Məzarı Kensal Qrin qəbiristanlığındadır.
| Ceyms Berri | |
|---|---|
| ing. James Barry | |
 | |
| Doğum adı | Margaret Ann Bulkley |
| Doğum tarixi | təq. 1789 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 25 iyul 1865[1][2] |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | dizenteriya |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Doktor Berri sənədli və bədii filmlərin qəhrəmanı olmuşdur. İngilis yazıçısı Patrisiya Dunkerin "Ceyms Miranda Berri" (James Miranda Barry, 1999) adlı romanı ona həsr olunub.
Berri bütün yetkin həyatını kişi kimi yaşasa da, o Marqaret Enn Bulkley adı ilə doğulub və qadın olmuşdur.[4] Edinburq Universitetinə daxil olmaq və cərrah kimi karyerasına başlamaq üçün Berri bütün sonrakı ictimai və şəxsi həyatını kişi kimi yaşamışdır. Berrinin bioloji cinsi yalnız onun ölümündən sonra ictimaiyyətə və həmkarlarına məlum olmuşdur.[3]
Karyerası redaktə
6 iyul 1813-cü ildə orduya daxil olduqdan sonra Berri İngiltərə ordusunun Çelsi xəstəxanasında feldşer vəzifəsinə təyin edilmişdir. Sonra Plimut Kral Hərbi Xəstəxanasına keçmişdir. Burada o, 7 dekabr 1815-ci ildə leytenant rütbəsinə bərabər tutulan cərrah köməkçisi vəzifəsində çalışmışdır.[5][6][7]
Hərbi təlim aldıqdan sonra Berri 1816-cı ildə Cənubi Afrikanın Keyptaun şəhərinə göndərilmişdir.[8][9] Lord Bühan qubernator, general-leytenant Çarlz Henri Somersetə Berrinin xeyirinə təqdimat məktubu vermişdir.[10] Lord Çarlzın xəstə qızını müvəffəqiyyətlə müalicə etdikdən sonra Berri Qubernatorun ailəsinə daxil olmuş və onun yaxın dostu və şəxsi həkimi olmuşdur.[11] 1822-ci ildə Somerset Berrini koloniya tibbi müfəttişi təyin etmişdir.[12]
Ceyms Berrinin sirri redaktə
1865-ci ildə Ceyms Berrinin ölümündən sonra onun bədənini yuyan qulluqçu Berrinin əslində qadın olduğunu iddia etmişdir. Lakin bunu cəmiyyətdən gizlətmişdilər və Berrinin şəxsi işi Müdafiə Nazirliyinin arxivində məxfiləşdirilmişdir.
1950-ci illərdə tarixçi İzobel Rae hərbi arxivlərdə Ceyms Berrinin əslində qadın, Korkdan olan tərəvəzçinin qızı və ingilis rəssamı Ceyms Berrinin (1741-1806) qardaşı qızı olduğunu göstərən sənədlərə rast gəlmişdir. Lakin o, başqa heç bir sübut tapa bilməmişdir.
XX-ci əsrin əvvəllərində Ceyms Berrinin həyatı ilə maraqlanan Keyptaundan olan uroloq Maykl dü Priz başqa dəlillər axtarmağa başlamışdır. Və o Berrinin məktublarını tapmışdır. Bu məktubların bəziləri Marqaret Enn Bulklin, bəziləri isə Ceyms Berri kimi imzalanmışdır. Əl yazısı ekspertizası Berrinin şəxsiyyətini müəyyən edə bilmişdir. Bu məktublar “New Scientist” jurnalında dərc olunmuşdur.
Eyni zamanda Zoya Voskresenskayanın “Fırtınalı dənizdə qız” (1969)[13] romanında ingilis həkimi sovet qızına İkinci Dünya Müharibəsi illərində Berrinin hekayəsini danışmışdır. Kitabda cərrahın soyadı Barri kimi göstərilmişdir.
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 University of Toronto, Laval University JAMES BARRY // Dictionary of Canadian Biography, Dictionnaire biographique du Canada (ing.). / G. Brown, D. Hayne, F. Halpenny, R. Cook, J. English, M. Trudel, A. Vachon, J. Hamelin UTP, Presses de l'Université Laval, 1959. ISSN 0420-0446; 0070-4717
- ↑ 1 2 James Barry // Biographical Database of Southern African Science (ing.). 2002.
- ↑ 1 2 Pain, Stephanie. "The 'male' military surgeon who wasn't". NewScientist.com (ingilis). 2008-03-06. 2008-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-03-16.
- ↑ "Five British heroes overlooked by history". BBC News (ingilis). 2009-11-17. 2017-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-05.
- ↑ Preez & Dronfield, 2016. səh. 101–105
- ↑ Hospital staff // The London Gazette (ingilis) (17096). L. — 1816. — 02 yanvar. — 4. ISSN 0374-3721.
- ↑ Hospital staff // The London Gazette (ingilis) (17106). L. — 1816. — 03 fevral. — 205. ISSN 0374-3721.
- ↑ Kubba & Young, 2001. səh. 352
- ↑ Preez & Dronfield, 2016. səh. 115–118
- ↑ Preez & Dronfield, 2016. səh. 119
- ↑ Preez & Dronfield, 2016. səh. 123
- ↑ Preez & Dronfield, 2016. səh. 167
- ↑ Воскресенская, Зоя Ивановна. Девочка в бурном море : Повесть. М.: Детская литература. 1969.
Ədəbiyyat redaktə
- Preez, Michael du; Dronfield, Jeremy. Dr James Barry: A Woman Ahead of Her Time. Oneworld Publications. 2016. ISBN 978-1780748313.
- Kubba, A. K; Young, M. The Life, Work and Gender of Dr James Barry MD // Proceedings of the Royal College of Physicians of Edinburgh . 31 (ingilis). № 4. 2001. 352–356. PMID 11833588.
Xarici keçidlər redaktə
- Fleming, Nic. "Revealed: Army surgeon actually a woman" (ingilis). Telegraph. 2008-03-05. İstifadə tarixi: 2019-03-07.
- Лосева, Софья. Доврачебная тайна // Коммерсантъ Weekend. № 27. — 2015. avqust. — 14.
- Страховская, Ольга. "Первая женщина-хирург всю жизнь выдавала себя за мужчину. Только так ей удалось пробиться в профессию". Meduza. 2017-07-25. İstifadə tarixi: 2019-03-07.
- Moore, Wendy. "Dr James Barry: A Woman Ahead of Her Time review — an exquisite story of scandalous subterfuge" (ingilis). Telegraph. 2016-11-10. İstifadə tarixi: 2019-03-07.