Dur-Şarrukin
Dur-Şarrukin (akkad. "Sarqonun qalası") — qədim Aşşur şəhəri. Hazırda İraqda, Neynəva mühafazasının şimal-şərqində Xorsabad şəhər yeri kimi tanınır. E.ə. 717-707-ci illərdə II Sarqon tərəfindən salınmış, ancaq II Sarqonun qəfil ölümündən sonra şəhərin tikintisi dayandırılmışdır. Paytaxt Nineviya şəhərinə köçürülmüşdür. E.ə. VII əsrdə şəhər Midiya orduları tərəfindən dağıdılmışdır. Ərazinin daima sakinləri isə aysorlardır[1][2].
| Qədim şəhər | |
| Dur-Şarrukin | |
|---|---|
| ərəb. دور شروكين | |
 İnsan başlı qanadlı öküz heykəli. Dur-Şarrukin. Luvr muzeyində saxlanılır. | |
| 36°30′34″ şm. e. 43°13′46″ ş. u. | |
| Ölkə |
 İraq |
| Salınma tarixi | e.ə. 706 |
| Digər adı | Xorsabad |
| Dağılma tarixi | e.ə. 605 |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi redaktə
Assuriya çarı II Sarqon e.ə. 717-ci ildə Dəclə və Böyük Zab çaylarının birləşdiyi yerdə özü üçün yeni iqamətgahın tikintisinə göstəriş vermişdir. Assuriya mənbələrində göstərilir ki, şəhərin tikintisi üçün lazım olan oduncaq və işçi qüvvəsi uzaq Finikiyadan cəlb olunmuşdur. Şəhər ətrafı ərazilərdə zeytun bağları salınmış və bu zeytun yağının istehsalı üçün nəzərdə tutulmuşdur. 706-cı ildə tikintilər dayandırılmış və bir il sonra Sarqon döyüşdə öldürüldü. Onun oğlu Sennaxerib şəhərin yenidən tikilməsi fikrindən vaz keçmiş və paytaxtı yenidən Nineviyaya daşımışdır. Assuriya dövlətinin süqutundan sonra şəhər tədricən dağılmışdır.[3]
Şəhərin planı redaktə
Dur-Şarrukin düzbucaqlı formada olub tərəflərinin ölçüsü 1760 və 1635 metr idi. Ümumi sahəsi 3 km² və ya 700 акр idi. Şəhər divarlarının uzunluğu 16 280 assuriya uzunluq vahidinə bərabər idi. Şəhər divarlarında 157 gözətçi qüllələri mövcud idi.
Arxeloji qazıntılar redaktə
Qazıntılar Fransa (1843-46 illərdə P.E.Botta, 1858-65 illərdə V.Pleys) və Amerika (1928-35 illərdə E.Kyera, H.Loud) tədqiqatçıları tərəfindən aparılmışdır. Düzbucaq planlı şəhər 8 möhkəmləndirilmiş qapısı (o cümlədən heykəllərlə bəzədilmiş portalları olan) və kvadrat formalı bürcləri olan divarlarla (hünd. 20 m-ədək, qalınlığı 24 w-ədək) əhatələnmişdi. Divarların daxilində müntəzəm planlı tikililər, hündür (təqr. 14 m) platforma üzərində saray-içqala (təqr. 10 ha) - 30-dan çox böyük və kiçik daxili həyət ətrafındakı evləri (200-dən çox) ümumi yastı dam örtüyü altında qruplaşdırmış qonaq, yaşayış otaqları, məbəd və təsərrüfat komplekslərindən ibarət memarlıq ansamblı yerləşirdi. Mərkəzdə hündürlüyü 42 m olan, hər pilləsinin divarlarına müəyyən rəngli (ağ, qara, qırmızı, göy, narıncı, gümüşü, qızılı) üzlük çəkilmiş yeddipilləli zikkurat ucalırdı. Saraya giriş qapıları qanadlı, insanbaşlı öküz (şedu) qorelyefləri ilə bəzədilmiş, otaqların divarlarına içəri tərəfdən qabarıq ortostatlarla (epik qəhrəmanların, hökmdarların təsvirləri, hərbi səfərlərdən epizodlar və s.) üzlük vurulmuşdur. Tapıntılar arasında mixi yazılı lövhələr vardır. Tapıntıların bir hissəsi Fransaya aparılmış və Luvr muzeyində saxlanılır.
Mənbə redaktə
- G. Loud and C.B. Altman, Khorsabad, University of Chicago Press, 1936-38.
- A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad, Cuvillier, 1994, ISBN 3-930340-42-9
- A. Caubet, Khorsabad: le palais de Sargon II, roi d’Assyrie: Actes du colloque organisé au musée du Louvre par le Services culturel les 21 et 22 janvier 1994, La Documentation française, 1996, ISBN 2-11-003416-5
- Arno Poebel, The Assyrian King-List from Khorsabad, Journal of Near Eastern Studies, vol. 1, no. 3, pp. 247—306, 1942
- Arno Poebel, The Assyrian King List from Khorsabad (Continued), Journal of Near Eastern Studies, vol. 1, no. 4, pp. 460—492, 1942
- Pauline Albenda, The palace of Sargon, King of Assyria: Monumental wall reliefs at Dur-Sharrukin, from original drawings made at the time of their discovery in 1843—1844 by Botta and Flandin, Editions Recherche sur les civilisations, 1986, ISBN 2-86538-152-8
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN 978-9952-441-00-0.
İstinadlar redaktə
- ↑ Дур-Шаррукин Arxivləşdirilib 2015-04-02 at the Wayback Machine в БСЭ.
- ↑ Города Двуречья Arxivləşdirilib 2009-10-30 at the Wayback Machine.
- ↑ Marc Van De Mieroop, A History of the Ancient Near East ca. 3000 — 323 BC, Wiley-Blackwell, 2006, ISBN 1-4051-4911-6