Kalium sionid
Kalium sionid — hidroyanik kalium duzu, kimyəvi formulası KCN. Hesab-faktura və ölçülərinə görə dənəvər şəkərə bənzəyən rəngsiz kristallar.Zəhərlidir. Suda həll olunur (25 °C-də 41,7%, 100 °C-də 55%). Etanolda az miqdarda həll edilir, karbohidrogenlərdə həll olunmur.
| Kalium sionid | |
|---|---|
 | |
| Ümumi | |
| Ənənəvi adı | kalium sionid |
| Kimyəvi formulu | KCN |
| Molyar kütlə | 65,11 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Aqreqat halı (n.ş.) |
Ağ kristal solid dadlı |
| Sıxlıq | 1.52 q / sm3 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 634.5 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 1625 °S |
| Buxarın təzyiqi | 0 ± 1 mm Hg[1] |
| Kimyəvi xassələri | |
| Suda həllolma |
71.6 q /100 ml (25 °C) 100 q /100 mL (100 °C) q/100 ml |
| metanol maddəsində həllolma | 4.91 q / 100 ml q/100 ml |
| qliserin maddəsində həllolma | həll olunur q/100 ml |
| formamid maddəsində həllolma | 14.6 q /100 ml q/100 ml |
| etanol maddəsində həllolma | 0,57 q / 100 ml q/100 ml |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 151-50-8 |
| PubChem | 9032 |
| EINECS-də qeyd. nöm. | 205-792-3 |
| SMILES | [K+].[C-]#N |
| RTECS | TS8750000 |
| ChEBI | 33191 |
| BMT nömrəsi | 1680 |
| ChemSpider | 8681 |
| Toksikologiya | |
| LD50 |
5 mq / kq (oral, dovşan) 10 mq / kq (oral, siçovul) 5 mq / kq (oral, siçovul) 8.5 mq / kq (oral, siçan) mq/kq |
| Zəhərliliyi | Çox zəhərlidir,Yüksək təhlükəli kimyəvi maddə |
Kalium sionidinin hidrolizi zamanı sərbəst buraxılan hidrogen sionid, bəzi insanlar üçün acı badam qoxusu verir, bəziləri üçün qoxusuz qalır. Bu fərqin genetikaya bağlı olduğu ehtimal edilir[2].
Alınması redaktə
Laboratoriyada kalium sionid sianid turşusunun konsentratlaşdırılmış kalium hidroksidi ilə qarşılıqlı təsiri ilə əldə edilir:
Kalium sionidi kalium amidinin kokslaşdırma kömürü ilə 500-600 dərəcə temperaturda reaksiya yolu ilə əldə edilə bilər[3].
Kalium sionidi xloroform, ammonyak və kalium hidroksidindən də əldə etmək olar:
Qırmızı qan duzuna kükürd turşusu və damcı əlavə edin, buxarları kalium hidroksidinin spirtli bir həllindən keçir. Sionid sərbəst buraxılacaq, spirtdə həll olunmayacaq və çöküntü olacaqdır. Vaxt keçdikcə həll çökmüş sioniddən sıyığa çevriləcəkdir. Sonra süzün və qələvi izlərini çıxarmaq üçün spirtlə yuyun. Sulu bir həll istifadə edilə bilməz, çünki sionidin sulu məhlulu buxarlanaraq əldə edilə bilməz - o, karbon qazını alıb karbonata çevriləcək və HCN uçacaq.Sionidi sıx bir şəkildə saxlayın. Alkokol mütləq etil deyil.
Kalium sionidi 1762-ci ildə İsveç əczaçı Karl Vilhelm Şeyele tərəfindən təcrid edildi.
Tətbiqi redaktə
Filizlərdən qızıl və gümüşün çıxarılması prosesdə istifadə olunur(sionlaşdırma):
- ,
![{\displaystyle {\rm {{4Au}+{\rm {{8KCN}+{\rm {{O_{2}}+{\rm {{2H_{2}O}\rightarrow {\rm {{4K[Au(CN)_{2}]}+{\rm {4KOH}}}}}}}}}}}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bacb4bebae6049b54748022087a6b0075e89061d)
zərgərlik də daxil olmaqla o cümlədən sink elektroplatında, kadmium, mis, gümüş və qızıl işində.
Kimyəvi xassələri redaktə
Sionid turşusuna ionuna uyğun sionid turşusu çox zəif olduğundan, daha güclü turşular tərəfindən duzlardan asanlıqla kənarlaşdırılır. Məsələn, havada kalium sionid sonda karbon qazı və su ilə reaksiya nəticəsində toksik olmayan kalium karbonatına (potaş) çevrilir:
Formal olaraq, sionid turşusunu duzdan çıxaran qeyri-sabit zəif karbonat turşusu bu prosesdə iştirak edir.
Kalium qızıl sionid redaktə
Qızıl mədənində, KCN suda həll olunan duz kalium qızıl sianidi (və ya qızıl kalium sianid) və oksigen (ümumiyyətlə ətrafdakı hava) və su olduqda qızıl metaldan kalium hidroksidi meydana gətirir.
- 4 Au + 8 KCN + O2 + 2 H2O → 4 K[Au(CN)2] + 4 KOH
Bənzər bir proses NaCN natrium qızıl sianid istehsal etmək üçün istifadə edir(NaAu(CN2)).
Toksikliyi redaktə
Kalium sianid hüceyrə tənəffüsünün güclü bir inhibitorudur, mitoxondrial sitoxrom oksidaza təsir edir, bu səbəbdən oksidləşdirici fosforlaşmaya mane olur. Bu, bədənə faydalı enerji istehsal etmək üçün qidaların oksidləşməsinin qarşısını alır. Laktik asidoz daha sonra oksigensiz tənəffüsün nəticəsi olaraq meydana gəlir.Əvvəlcə, kəskin siyanür zəhərlənməsi, toxumaların qan içindəki oksigeni istifadə edə bilmədiyi üçün zərərçəkmişdə qırmızı və ya qırmızıya bənzər bir dəri meydana gətirir. Kalium sianidinin və natrium sianidinin təsiri eynidır və zəhərlənmə əlamətləri adətən maddəni yedikdən bir neçə dəqiqə sonra baş verir: insan huşunu itirir və beyin ölümü sona çatır. Bu vaxt qurban konvulsiyalara məruz qala bilər. Ölüm, beyin hipoksiyasından qaynaqlanır. Kalium sianidinin orta ölümcül dozası (insan) 200-300 mq hesablanır[4].
Kalium sianidindən istifadə edərək bir sıra tanınmış şəxslər o cümlədən Gənc Bosniya üzvləridə daxil olmaqla və Üçüncü Reyxdəki məşhur şəxsiyyətlər, məsələn Ervin Rommel, Hitlerin uzun müddət yoldaşı Eva Braun, Yozef Gebbels, Henrix Himmler və Herman Görinq, II Dünya Müharibəsi dövründəki İngilis agentləri (məqsədyönlü intihar həblərindən istifadə etməklə), kompüterşünas Alan Türinq, polimer kimyaçı Volles Karozers, XIX əsrdə Alman kimyaçı Viktor Meyer [5] və Xalqlar Məbədi tərəfindən edilən müxtəlif dini etiqad intiharları, danimarkalı yazıçı Gustav Vayd 1914-cü ildə, Tamil İlamin Azadlıq Pələngləri üzvləri, Harvardda Nobel mükafatı qazanan kimyaçı Elyas Kori Ceyms laboratoriyasında perspektivli bir məzun olan Hindistanın baş naziri Raciv Qandi, Cason Altom və Alabamayalı bir adam Con B.Maklemore öldürüldü və ya intihar edildi. Xorvatiya Respublikasındakı müharibə generalı və mühakimə olunan Slobodan Praljak, 29 Noyabr 2017-ci il tarixində Haaqada Keçmiş Yuqoslaviya (İKT) üçün Beynəlxalq Cinayət Tribunalında Haaqada verdiyi hökmü oxuyarkən kalium sianidi olan bir flakondan içərək intihar etdi[6].
Peşəkar entomoloqlar tərəfindən bankaların yığılmasında öldürücü vasitə kimi istifadə olunur,həşəratlar ifraz etdiyi HCN-lə saniyələr ərzində təslim olur və bununla da hətta çox kövrək nümunələrə ziyan vurur.
KCN hidrogen peroksid və ya natrium hipoklorit məhlulu ilə ən təsirli şəkildə detoksifikasiya edilə bilər. Hidrogen sianidinin yaranma ehtimalını aradan qaldırmaq üçün bu cür məhlullar mümkün olduqda qələvi vəziyyətdə saxlanılmalıdır[7].
- KCN + H2O2 → KOCN + H2O
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0522.html.
- ↑ запись 304300 (ing.) База данных «Менделевское наследование у человека»
- ↑ Р.А. Лидин, В.А. Молочко, Л.Л. Андреева. Неорганическая химия в реакциях (2-е изд, перераб. и доп). М.: Дрофа. Под редакцией Р.А. Лидина. 2007. 250. ISBN 978-5-358-01303-2.
- ↑ John Harris Trestrail III. Criminal Poisoning - Investigational Guide for Law Enforcement, Toxicologists, Forensic Scientists, and Attorneys (2nd edition). p. 119
- ↑ "Top 10 Scientists who Committed Suicide". 2007-10-07. 2019-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-16.
- ↑ "War criminal 'took cyanide' in Hague court". BBC News (ingilis). 2017-12-01. 2022-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-01.
- ↑ Andreas Rubo, Raf Kellens, Jay Reddy, Joshua Wooten, Wolfgang Hasenpusch "Alkali Metal Cyanides" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2006 Wiley-VCH, Weinheim, Germany. DOI:10.1002/14356007.i01_i01