Kibrit

Kibrit — açıq od almaq üçün ucunda yanan başlıq olan tez alışan xırda çubuq.

Kibrit

Yanan kibrit

İlk kibrit qutularından biri

Kibritin alışması

Yanma temperaturu

Kibrit yanan zaman odun temperaturu 750-850 °C, bu zaman 300 °C — yanan çubuğun temperaturu, 800 — 1000 °C isə odun temperaturudur.

Kibrit alışma reaksiyası

Qırmızı fosfordan kibrit istehsalında istifadə olunur. Belə ki, onun narın əzilmiş şüşə və yapışqanla qarışığını kibrit qutusunun yanına çəkirlər. Tərkibi kalium-xlorat (Bertolle duzu) KClO₃ və kükürddən ibarət olan kibrit başlığı qutunun yanına sürtüldükdə alovlanma baş verir.

• 6P + 5KClO₃ → 5KCl + 3P₂O₅

Düzəltmə tarixi

Dünyada ilk kibriti 1826-ci ildə ingilis kimyaçı və əczaçı Con Uoker düzəldib. O, 1826-ci ildə çubuq ilə kimyəvi qatıçığı qarışdırırdı. Çubuğun üzərində qatışıqdan bir damcı qurumuşdu. Uoker onu təmizləmək üçün yerə sürtəndə çubuq alovlandı. Beləliklə kibritin tarixçəsi başladı. Lakin, Con Uoker ixtirasını patenetləşdirmədi.Samuel Cons adlı bir şəxs Con Uokerin ixtirasını görüb onları "Lüsifercik" adı ilə satmağa başladı. Pis iyə və qığılcımlara baxmayaraq o, tonlarla kibrit satırdı. 1885-ci ildə İsveç kimyaçısı İohan Edvard Landstrom ilk dəfə ağ fosforu qırmızı fosforla əvəzləyərək kibriti təhlükəsizləşdirdi. 1889-cü ildə Coçua Pyusi kibrit qutusunu ixtira etdi, lakin yandırılan hissə daxildə idi. O, patenti Diamond Match Kompaniyasına verdi. Bu dəfə kompaniya yandırılan hissəni çölə qoymuşdu. 1910-cu ildə kompaniya sağlamlığa zərər verməyən kibritin patentini aldı. İcadın əhəmiyyəti o qədər çox idi ki, ABŞ prezidenti Uilyam Taft insanlar önündə kompaniyadan müəllif hüquqlarından əl çəkməyi xahiş etmişdi. Şirkət bunla razılaşaraq 28 yanvar 1911-ci ildə müəllif hüquqlarından əl çəkdi.

Sonra qutuların üzərinə etiketlər yapışdırılmağa başlandı və yeni kolleksiya növü - Filumeniya düzəltdi.

Təhlükəsiz kibrit

Kibrit istehsalında ağ fosfor təhlükəsi,etibarlı kibritin istehsalının yaranması üçün zəmin yaratdı. Kibrit istehsalındakı əsas yenilik kibritin uc hissəsində qırmızı fosfordan istifadə olunması idi. Bu fikir 1844-cü ildə İsveçli Qustav Erik Paş(1788–1862) tərəfindən irəli sürülmüş, İohan Edvard Landstrom(1815-1888) tərəfindən təkmilləşdirilmişdir.