Monomer (mono-, "bir" + -mer, "hissəsi"), daha böyük bir polimer zənciri və ya üçölçülü bir birləşmə yaratmaq üçün digər monomer molekulları ilə birlikdə reaksiyaya girə biləcək bir molekuldur və bu zaman gedən proses polimerləşmə adlanır.[1][2][3]

Təsnifat redaktə

Monomerlər bir çox cəhətdən təsnif edilə bilər. Onların meydana gətirdiyi polimer növündən asılı olaraq iki geniş sinfə bölünə bilər. Kondensasiya polimerləşməsində iştirak edən monomerlər, əlavə polimerləşmədə iştirak edən monomerlərdən fərqli bir stokiometriyaya malikdirlər:

 
Bu neylon iki monomerin kondensasiya polimerləşməsi nəticəsində əmələ gəlir.

Digər təsnifatlara aşağıdakılar daxildir:

Bir növ monomerin polimerləşməsi nəticəsində homopolimer alınır. Bir çox polimer sopolimerdir, yəni iki fərqli monomerdən əmələ gəlir. Kondensasiya polimerləşməsi vəziyyətində somonomerlərin nisbəti 1: 1-dir. Məsələn, bir çox neylon meydana gəlməsi üçün bərabər miqdarda bir dikarboksil turşu və diamin tələb olunur. Əlavə polimerləşmə vəziyyətində, somonomerin tərkibi çox vaxt bir neçə faiz təşkil edir. Məsələn, az miqdarda 1-okten monomer polietilen vermək üçün etilen ilə kopolimerləşdirilir.

Sintetik monomerlər redaktə

Təbii monomerlər redaktə

Əsas biopolimerlərdən bəziləri aşağıda verilmişdir:

Amin turşuları redaktə

Zülallar üçün monomerlər amin turşularıdır . Polimerləşmə ribosomlarda baş verir. Zülal istehsal etmək üçün ümumiyyətlə təxminən 20 növ amin turşusu monomeri istifadə olunur. Beləliklə zülallar homopolimer deyildir.

Nukleotidlər redaktə

Polinuklein turşuları ( DNA / RNA ) üçün monomerlərnukleotidlərdir . Nukleotid monomerləri hüceyrə nüvəsində olur. Dörd növ nukleotid monomer DNT-nin, dörd fərqli nukleotid monomer isə RNT-nin prekursorlarıdır.

Qlükoza redaktə

Karbohidratlar üçün monomerlər monosaxaridlərdir. Ən zəngin təbii monomer qlükozadır

İzopren redaktə

Isopren, təbii rezin meydana gətirmək üçün polimerləşən təbii monomerdir, əksər hallarda sis- 1,4-poliizopren, eyni zamanda trans- 1,4-polimerdir. Sintetik kauçuklar çox vaxt struktur olaraq izoprenlə əlaqəli olan butadienə əsaslanır.

Həmçinin bax redaktə

Istinadlar redaktə

  1. Young, R. J. (1987) Introduction to Polymers, Chapman & Hall ISBN 0-412-22170-5
  2. "International Union of Pure and Applied Chemistry, et al. (2000) IUPAC Gold Book, Polymerization". 2016-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-07.
  3. Şablon:Clayden