Peridural anesteziya

Peridural anesteziya, epidural anesteziya (yun. περί — ətrafına, dövrəsinə, əhatəsinə; yun. επί — səth, üst lat. dura mater — sərt qişa; yun. αἶσθησις) qısa olaraq PDA regional anesteziyanın bir növü.

Peridural anesteziya
Peridural (epidural) anesteziya: peridural boşluğun "müqavimətin itməsi" üsulu ilə əldə edilməsi və kateterin epidural boşluğa yeridilməsi
MeSH	D000767
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

• 1931 ildə Doqliotti peridural boşluğu əldə etməyin "müqavimətin itməsi" metodunu tətbiq etmişdir.
• 1933 ildə isə Qutierrez peridural boşluğu əldə etməyin "asılmış damcı" metodunu tətbiq etmişdir.
• 1945 ildən peridual boşluğun kateterizasiyası üçün Tuohy — iynəsi tətbiq edilməyə başlanılmışdır.
• 1949 ildə Çurbelo ilk dəfə olaraq fasiləsiz peridural anesteziya metodunu tətbiq etmişdir.

Anatomiya

Onurğa beyni qişaları

Onurğa beyni xaricdən daxilə doğru üç qişa (lat. meninges medullae spinales) ilə əhatə olunmuşdur: 1) onurğa beyninin sərt qişası — lat. dura mater spinalis; 2) onurğa beyninin hörümçək torunabənzər qişası — lat. arachnoidea spinalis və 3) onurğa beyninin yumuşaq qişası — lat. pia mater spinalis. Onurğa beyni və beyin qişaları mezenximdən inkişaf edir. Rüşeym 9 mm boyda olarkən sinir borusu mezenxim toxuması qatı ilə əhatə olunur; bu qata mərkəzi sinir sisteminin ilk qişası — lat. meninx nervosa primitiva deyilir. Rüşeym 20 mm boyuna çatarkən ilk qişa iki səfhəyə ayrılır: xarici səfhə — lat. exomeninx və daxili səfhə — lat. endomeninx. Bunların arasında maye toplanmağa başlayır; mayenin təzyiqi nəticəsində onların arasında sahə — subdural boşluq — lat. cavum subdurale əmələ gəlir. Sonradan xarici səfhə iki qata ayrılır: xarici və daxili qat. Xarici qat kəllə boşluğunda — sümüküstlüyünü və onurğa kanalında — beynin sərt qişasının xarici səfhəsini, daxili qat isə kəllədə beynin sərt qişasının daxili səfhəsini və onurğa kanalındasərt qişanın özünü (lat. dura mater spinalis) təşkil edir. Xarici və daxili qatların arasında qalan sahəyə kəllədə sərt qişaarası boşluq — lat. cavum interdurale və onurğa kanalında sərt qişaüstü boşluq — lat. cavum epidurale deyilir. Embrional həyatın ikinci yarısında daxilisəfhə də iki qata ayrılır: xarici və daxili qat; xarici qatdan hörümçək torunabənzər qişa (lat. arachnoidea) və daxiliqatdan yumuşaq qişa (lat. pia mater) əmələ gəlir. Bu qişaların arasında sahə meydana çıxır; həmin sahəyə hörümçək torunabənzər qişaaltı (subaraxnoideal) boşluq — lat. cavum subarachnoidale deyilir. Yuxarıda qeyd olunan sahələrin hamısı limfa ilə tutulmuş olur.

Peridural anesteziyanın texniki aspektləri

Materiallar

Peridural anesteziyada istfadə edilən Tuh (Tuohy) iynəsi və kateter

• Vena daxilinə infuziya, Manitorinq: EKQ, pulsoksimetriya, 5 dəqiqəlik fasilələrlə arterial təzyiqin ölçülməsi
• Pasient əməliyyat masasına əyləşdirilir və ya yanı üstə uzadılır.
• Sterillik ciddi gözlənilmək məqsədilə icraçı anesteyioloq baş örtüyü, maska, steril xalat və əlcək geyinməli, punksiya olunacaq dəri sahəsi (bel fəqərələri nahiyəsi) metodoloji olaraq dezinfeksiya edilərək steril materiallarla izolə olunmalıdır!
• Peridural anesteziya: lumbal III/IV yaxud IV/V, torakal VII/VIII/IX/X fəqərəarası sahədən Tuohy iynəsi ilə punksiya "asılan damcı" və ya "müqavimətin itməsi" texnikası iləicra edilir. Peridural boşluq əldə edildikdən sonra birdəfəlik yerli keyləşdirici məhlul yeridilir ya da uzun müddətli fasiləsiz məhlulu inyeksiya etmək üçün Tuohy iynəsinin mənfəzindən keçirməklə ora kateter yerləşdirilir. Adətən peridural anesteziya doğuşa kömək məqsədilə ağrı və sancıları aradan qaldırmaq məqsədilə tətbiq edilir. Bu zaman doğuşun sezar kəsiyi ilə bitirilməsi labüb olarsa peridural boşluğa qoyulmuş kateter vasitəsilə yerli keyləşdirici preparatın bir qədər artıq %-li məhlulu yeridilərək spinal anesteziyanın effektini əldə etmək mümkündür.

Fəsadları

• Punksiya yerinin infeksiyalaşması
• Yerli keyləşdiricinin damar daxili inyeksiyası
• Hemodinamik problemlər: hipotoniya, bradikardiya
• Ürəkbulanma
• Baş ağrıları
• Sidikburaxmanın pozulması
• Uğursuz travmatik punksion cəhdlər nəticəsində ağrılar
• Xüsusən torakal peridural anesteziyada onurğa beyninin zədələnməsi; hemiparezlər ya köndələn iflic
• Aseptik meningit, araxnoidit, lat. Cauda-equina-syndrom, epidural abses, mielit
• Total spinal anesteziya
• Allergik reaksiya; anafilaktik şok

Mənbələr

• Regionalanästhesie — Techniken im operativen und geburtshilflichen Bereich, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart (1981) ISBN 3-437-10732-1  (alm.)
• Michael Heck, Michael Fresenius, Repetitorium Anästhesiologie, 3. vollständig aktualisierte Auflage, Springer 2001, ISBN 3-540-67331-8  (alm.)
• Gisela Meier, Johannes Bütner, Atlas der peripheren Regionalanästhesie, Anatomie-Anästhesie- Schmerztherapie, 2004 Georg Thieme Verlag Stuttgart, New York ISBN 3-13-136251-0
• Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı — 1982