Vikipediya

Regional və ya Azlıqların Dilləri üçün Avropa Xartiyası

Regional və ya Azlıqların Dilləri üçün Avropa Xartiyası  (ing. European Charter for Regional or Minority Languages, fr. Charte européenne des langues régionales ou minoritaires) — 5 noyabr 1992-ci ildə Strasburqda ingilis və fransız dillərində qəbul edilmiş, hər iki mətn eyni dərəcədə orijinaldır və bir nüsxədə Avropa Şurasının arxivinə qoyulur. Avropa Şurasının Baş Katibi Xartiyanın nüsxələrini Avropa Şurasının hər bir üzv dövlətinə və bu Xartiyaya qoşulmağa dəvət olunmuş hər hansı bir dövlətə göndərir.

Regional və ya Azlıqların Dilləri üçün Avropa Xartiyası
ing. European Charter for Regional or Minority Languages
İmzalanma tarixi 5 noyabr 1992
İmzalanma yeri
Qüvvəyə minməsi 1 mart 1998
Tərəflər 33
Dilləri ingilis dili, fransız dili

Xartiyanın məzmunu redaktə

Preambula.

I hissə — Ümumi müddəalar. Təriflər və s.

II hissə — "2-ci maddənin 1-ci bəndinə uyğun olaraq həyata keçirilən məqsəd və prinsiplər". Bu hissədə tərəflərin ərazilərindəki bütün regional və ya azlıq dillərinə tətbiq etməyi öhdələrinə götürdükləri ümumi müddəalar yer alır.

III hissə — “2-ci maddənin 2-ci bəndinə uyğun olaraq regional və ya azlıqların dillərinin ictimai həyatda istifadəsini təşviq etmək üçün tədbirlər”. Tərəflərin ən azı müvafiq tərəfin müəyyənləşdirdiyi hər dilə münasibətdə tətbiq etməyi öhdələrinə götürdükləri xüsusi öhdəliklər.

IV hissə — "nizamnamənin tətbiqi". Tərəflərin Nizamnaməyə uyğunluğuna dair dövri ictimai hesabatların təqdim edilməsi və qiymətləndirilməsi qaydaları.

V hissə — “Yekun müddəalar”. İmza, ratifikasiya, qəbul və ya təsdiq, qüvvəyə minmə, Nizamnamənin ləğvi, ona qoşulma və qeydlər.

Regional dillər üçün plank norması redaktə

Bir dil müəyyən bir bölgədə danışanların% 2 ilə% 10 arasında istifadə olunursa, o zaman regional status qazanır[1].

Avropada regional dillərin siyahısı redaktə

  1. Alban dili   
  2. Erməni dili  
  3. Asoru dili  
  4. Bask dili  
  5. Başqırd dili
  6. Belarus dili  
  7. Bolqar dili  
  8. Macar dili   
  9. Yuxarı sorb dili 
  10. Şərqi friz dili 
  11. Yunan dili    
  12. Dan dili 
  13. İdiş dili     
  14. İrland dili  
  15. İtalyan dili  
  16. Karel dili  
  17. Kaşub dili 
  18. Kven dili  
  19. Kipr-ərəb dili  
  20. Kürd dili  
  21. Litva dili  
  22. Makedon dili 
  23. Meyankieli  
  24. Alman dili    
  25. Aşağı sorb dili 
  26. Aşağı alman dili 
  27. Polyak dili   
  28. Rusin dili 
  29. Rus dili    
  30. Saam dili  
  31. Şimali friz dili 
  32. Serb dili 
  33. Slovak dili    
  34. Sloven dili   
  35. Tatar dili  
  36. Türk dili 
  37. Ukrayn dili  
  38. Fin dili  
  39. Xorvat dili  
  40. Qaraçı dili  
  41. Monteneqro dili 
  42. Çex dili   
  43. İsveç dili 

Problemlər və ziddiyyətlər redaktə

Xartiyanın imzalanması və təsdiqlənməsi dil siyasəti ənənəvi olaraq vahid xarakterə sahib olan Fransadakı siyasi qarşıdurmaların mövzusu idi. Xartiyanı Fransa tərəfindən Lionel Jospen hökuməti dövründə imzalamışdı, ancaq Konstitusiya Şurası bunun konstitusiyaya zidd müddəalar içərisində olduğunu düşünmüşdü [2], buna görə nizamnamə təsdiqlənməmişdir. 2011-ci ildə regional dillər də daxil olmaqla konstitusiyaya bir sıra düzəlişlər edildikdən sonra gələcək Fransa Prezidenti F.Holland nizamnamə məsələsini parlamentdə müzakirə edəcəyinə söz verdi[3]. 2015-ci ildə Fransa Dövlət Şurası, Xartiyanı təsdiqləyən qanun layihəsini rədd etdiyi bir məsləhətçi rəy verdi. [4] Slovakiyada, ratifikasiya səviyyəsi Macarların kompakt yaşayış bölgələri üçün% 20, ölkənin Macar azlığı nümayəndələrinin tələb etdiyi kimi% 10 idi.

AŞPA 2007-ci ildə Yunanıstan, İrlandiya və Latviyanı imzalamağa və təsdiqləməyə, İslandiya, Malta və İtaliyanı da xartiyanı təsdiqləməyə çağırdı[5].

İstinadlar redaktə

  1. ↑ "Руслан Бортник: «Определив для Украины роль антироссийского буфера, Запад предал собственные принципы»". 2019-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-15.
  2. ↑ Décision n° 99-412 DC du 15 juin 1999 Arxivləşdirilib 2012-06-03 at the Wayback Machine (fr.)
  3. ↑ September 14-15, 2011: French presidency candidate François Hollande on regional languages Arxivləşdirilib 2013-08-12 at the Wayback Machine (ing.)
  4. ↑ Ratification de la Charte européenne des langues régionales ou minoritaires Arxivləşdirilib 2017-08-29 at the Wayback Machine (fr.)
  5. ↑ "Progress of the Assembly's monitoring procedure. Para. 23.9". 2012-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-30.

Ədəbiyyat redaktə

Xarici keçidlər redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Regional_və_ya_Azlıqların_Dilləri_üçün_Avropa_Xartiyası&oldid=6679720"