Seyid Əbülqasim Kaşani

Seyid Əbülqasim ibn Seyid Mustafa Kaşani (19 noyabr 1882, Tehran14 mart 1962, Tehran) — müctəhid, ayətullah əl-üzma, İran Milli Məclisinin sədri.

Seyid Əbülqasim Kaşani
Seyid Əbulqasim ibn Seyid Mustafa Kaşani
Doğum tarixi
Doğum yeri Tehran şəhəri
Vəfat tarixi (79 yaşında)
Vəfat yeri Rey, Tehran
Dəfn yeri
Fəaliyyəti siyasətçi, ilahiyyatçı, fəqih
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı redaktə

Seyid Əbülqasim Kaşani 1882-ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdu. Əslən Kaşanlıydı.

Bundan əlavə 1914-1920-ci illərdə İraqda ingilislərə qarşı hərəkatın liderləri arasında Seyid Mustafa əl-Kaşani, Ayətullah Seyid Əbülqasim Kaşani adlı böyük müctəhidlər var idi. Ayətullah Əbülqasim Kaşani 1921-ci ildə İrana sürgün edildi.

Əgər Ayətullah Kaşani olmasaydı, bu ölkədə neft sənayesi milliləşməzdi. Mən gənclərə tövsiyə edirəm ki, ölkənin yaxın keçmişi ilə tanış olsunlar. Xalqı aldatmağın yollarından biri tarixi təhrif etməkdir. Bu gün təəssüf ki, bu iş geniş şəkildə baş verir. Doktor Müsəddiq və neft sənayesini milliləşdirmə hərəkatının digər liderləri məhz mərhum Kaşaninin köməyi ilə xalqın bu hərəkata dəstəyini qazana bildilər. Əks təqdirdə, xalqın dəstəyindən məhrum olardılar. Heç kəs Müsəddiqi tanımırdı, heç kəs neft sənayesini milliləşdirmənin mənasını bilmirdi. İctimai dəyişikliklərdə iştirakı və təsiri təyinedici olan xalq məsələlərdən xəbərdar deyildi, onlar üçün izah olunmamışdı. Xalqın məlumatlanmasına qarşı çıxan saray rejiminin özü ingilislərin əlində alət idi. Neftin milliləşdirilməsi istiqamətində hərəkət edən ziyalı və siyasətçilərin imkanları məhdud idi, xalq onlara inanmırdı. Bu zaman mərhum Ayətullah Kaşani işə qoşuldu. Din alimləri bu insanın keçmişini bilir və İran xalqı da ona hörmət edirdi. O, İngiltərənin İrandakı işğalçı və müdaxiləçi qoşunu tərəfindən sürgün olunmuşdu. Siz ölkənin ozamankı vəziyyətinə və bu gün İran xalqının siyasi müstəqilliyinə baxın. Bu gün dünyada heç bir güc bizim dövlət rəsmilərimizi heç bir mövqeyə məcbur edə bilmirlər. O zaman isə İkinci dünya müharibəsinin ardınca əcnəbi bir dövlət olan İngiltərə - Məhəmmədrza Pəhləvinin dövründə ingilislər, amerikalılar və ruslar bir neçə tərəfdən ölkəmizə daxil olmuşdular – onun siyasətinə qarşı çıxdığına görə bir din alimini tutub ölkədən xaricə sürgünə yollamağa cürət edirdi. Onu əvvəlcə Xürrəmabadın Fələküləflak qalasında həbs etdilər. Mən gedib onun saxlandığı kameranı yaxından görmüşəm. O, sürgündən Tehrana qayıdanda xalqın bu mübariz ruhaniyə qarşı böyük hörməti elə tufan yaratdı ki, bütün düşmənləri geriyə itələdi, ingilislər və digərləri mesajlarını aldılar və bu ruhani alimlə mübarizənin səmərəsiz olduğunu anladılar. Sonra mərhum Ayətullah Kaşani Tehranın deputatı və ozamankı parlamentin sədri kimi neft sənayesini milliləşdirməyi dəstəklədi. Mərhum Ayətullah Kaşaninin nümayəndələri ölkənin hər bir yerinə səfər edirdilər. Mərhum Ayətullah Kaşaninin nümayəndəsi Məşhədə gəlib minbərdə çıxış etdi. O, maqnit kimi xalqın qəlbini elə cəzb edirdi ki, başqa heç bir amil bu hərəkətin yerini tuta bilməzdi. Beləliklə 1950-ci ildə – yəni İranda neft sənayesini milliləşdirmə hərəkatının başlandığı 51 il öncə xalq neft sayəsinin milliləşməsini müdafiə etdi, Məhəmmədrzanın Müsəddiqin Baş nazirliyinə razı olmamasına rəğmən, o, xalqın dəstəyi ilə Baş nazir oldu. Əgər mərhum Ayətullah Kaşani xalqın dəstəyini təmin etməsəydi, Müsəddiq Baş nazir ola bilməzdi. Sonra 1952-ci ildə sarayın Müsəddiq əleyhinə əks-hücumu başlayanda və o, vəzifəsindən kənarılaşdırılanda yalnız bir amil onu yenidən vəzifəsinə qaytara bildi və o, mərhum Ayətullah Kaşani idi. Bunlar tarixin aydın məsələlərindəndir. O zaman hamı bunu görmüş, xəbərdar olmuş və nə baş verdiyini aydın şəkildə bilmişdir. Bəzi adamlar isə bunları qəsdən gizlədir və indiki nəslin xəbərdar olmasını istəmirlər. Təbii ki, məqsədləri bəllidir. Şah Müsəddiqin əvəzinə Qivamüssəltənəni Baş nazir təyin edəndə mərhum Ayətullah Kaşani ona qarşı bəyanat yaydı. İnsanlar Tehranda və digər şəhərlərdə kəfən geyinib küçələrə çıxdılar. Buna görə Qivamüssəltənə üç gündən artıq Baş nazir ola bilmədi. Məgər Ayətullah Kaşaninin təşkil etdiyi xalq izdihamı qarşısında müqavimət göstərmək olardı?! Buna görə də Qivamüssəltənə kənara çəkildi və Müsəddiq yenidən işinə qayıtdı. İngilislər İran neftini öz şəxsi mülkləri hesab edərək on illərlə onu mənimsədilər, İran xalqının sərvətini təxminən havayı apardılar, şah rejimi də öz mənfur hakimiyyətini bir neçə gün artıq davam etdirmək üçün ingilislərlə əməkdaşlıq etdi. Neft sənayesini milliləşdirmə hərəkatı isə buna son qoydu. Bu hərəkatın əsas amili və səbəbkarı da bu böyük və cəsur kişi idi: mərhum Ayətullah Seyid Əbülqasim Kaşani.

İstinadlar redaktə