Xızır xan
Xızır ( Kıdır, Xıdır, tatar. Хызыр ) - Qızıl Orda xanı (may-iyun 1360 - avqust 1361 ). Təvarih-i quzidə-yi Nüsrət-namə və Utemiş-hacıya görə, o, Şiban oğlu Kadak oğlu Tula-Buki oğlu Manqkutay oğlu idi, buna görə də Şeybani idi. Daha az etibarlı mənbəyə - " Anonim İskəndər "ə görə, o , Orda-Ejen nəslindən olan Ak-Orda xanı Sası-Bukinin oğlu idi.[1]
| Xızır xan | |
|---|---|
 | |
| 1360 – 1361 | |
| Əvvəlki | Novruz xan |
| Sonrakı | Timur Xoca xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | 1361 |
| Fəaliyyəti | monarx |
| Uşağı | |
1359-cu ildə Gülüstanda özünü xan elan etdi. 1360-cı ildə Novruz xanın mülklərinə soxulmuş və Orda zadəganları ilə gizli danışıqlara başlamış, nəticədə Novruz Xızıra təhvil verilmişdir. Xızır Xan Novruzu, arvadını və Novruza sadiq Orda əyanlarını öldürdü. Anonim İskəndərin yazdığına görə, Xızır bir il hökmranlıq etdi.[2]
Rusiyanın işlərinə fəal qarışan Xızır Rusiyaya səfirlər göndərdi və Moskva knyazı Dmitri İvanoviçi də çağırdı. Dmitridən başqa, Andrey Konstantinoviç Suzdalski, qardaşı Konstantin Vasilyeviç (Rostov knyazı) və Mixail Yaroslavski ilə birlikdə Xızırın sarayında oldular. O, geniş ərazini idarə edirdi (bunu onun Gülüstanda, Saray Bərkə, Xarəzm və Azovda buraxdığı sikkələr sübut edir). Xanlığın idarəsində o, möhkəm nizam-intizamı qorumağa çalışırdı.[3]
Görülən bir sıra tədbirlərə baxmayaraq, kiçik oğlu Kutluyla olan ara qarışıqlığını cilovlaya bilməyib böyük oğlu Timur Xocanın təşkil etdiyi sui-qəsd nəticəsində öldürüldü.[4]
İstinadlar redaktə
- ↑ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. Archived from the original on 2012-01-27. İstifadə tarixi: 2023-08-06.
- ↑ [https://web.archive.org/web/20120518233256/http://info.charm.ru/library/1983-Grigoriev.htm "��������������� ���� 60�70-� ����� XIV �.: ���������� ���������"]. web.archive.org. 2012-05-18. Archived from the original on 2012-05-18. İstifadə tarixi: 2023-08-06.
- ↑ [http://krotov.info/lib_sec/04_g/gre/grekov_03.htm "������� ����. �.������, �.����������"]. web.archive.org. 2013-09-27. 2013-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-06.
- ↑ "Хизр-хан | это... Что такое Хизр-хан?". Словари и энциклопедии на Академике (rus). 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-06.