Qırmızıya sürüşmə: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot redaktəsi dəyişdirilir: mr:ताम्रसृती; cosmetic changes |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''Qırmızı yerdəyişmə''' — [[elektromaqnit şüalanma
Kosmoloji qırmızı yerdəyişmə bizdən çox uzaq olan mənbələrin ([[qalaktikalar|qalaktikaların]], [[kvazar|kvazarların]] və s.) şüalanma tezliyinin azalmasıdır. İlk dəfə 1914 ildə müşahidə edilmişdir. Qırmızı yerdəyişmə bir neçə qalaktika müstəsna olmaqla (bunlarda şüalanmanın tezliyi artır, mavi və ya bənovşəyi yerdəyişmə baş verir) bütün qalaktikalar üçün müşahidə olunur və onun qiyməti bütün tezliklər üçün qalaktikanın müşahidə edildiyi istiqamətdən asılı deyil. Qırmızı yerdəyişmə spektr xəttinin tezliyinin nisbi dəyişməsi (''z'') ilə xarakterizə olunur və qalaktikaya qədər məsafə ilə düz mütənasibidir: Δ''z''=Δλ/λ=''Hr/c'' ([[Habbl qanunu]]). ''r'' - qalaktikaya qədər məsafə, ''c'' - [[işığın sürəti]], ''H'' - [[Habbl sabiti]]dir ([[kainat|kainatın]] genişlənmə sürətini xarakterizə edir, ilk yaxınlaşmada istiqamətdən asılı deyil). Qalaktikanın spektrindəki qırmızı yerdəyişməni ölçərək Habbl qanununa əsasən həmin qalaktikaya qədər məsafəni təyin etmək olur.▼
Qravitasiya qırmızı yerdəyişməsi qravitasiya sahəsində yayılan şüalanmanın tezliyinin azalmasıdır. Şüalanma cazibə qüvvələrinə aks istiqamətdə yayıldlqda (zamanın gedişi yavaşılır) onun tezliyi azalır, [[cazibə]] qüvvələri istiqamətində yayıldıqda (zamanın gedişi sürətlənir) isə artır. Qravitasiya qırmızı yerdəyişməsini [[ümumi nisbilik nəzəriyyəsi|ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə]] əsasən 1911 ildə [[Albert Eynşteyn]] söyləmişdir ([[Eynşteyn effekti]]). Qravitasiya qırmızı yerdəyişmə [[Günəş]]in, sonra isə başqa [[ulduz|ulduzların]] (məs., [[ağ cırtdan|ağ cırtdanların]]) şüalanmasında müşahidə edilmişdir. Bəzi hallarda (məs., [[qravitasiya kollapsı]]nda) hər iki qırmızı yerdəyişmə yekun effekt şəklində müşahidə oluna bilir. ▼
Qırmızı yerdəyişmə termini [[kosmologiya|kosmoloji]] qırmızı yerdəyişmə və [[qravitasiya]] qırmızı yerdəyişməsi mənasında işlədilir.
{{commons|Redshift}}▼
▲Kosmoloji qırmızı yerdəyişmə bizdən çox uzaq olan mənbələrin ([[
<center><big>'''Δ''z''=Δλ ''/'' λ =''Hr / c'''''</big> ([[Habbl qanunu]]).</center>
Burada, ''r'' - qalaktikaya qədər məsafə, ''c'' - [[işıq sürəti]], ''H'' - [[Habbl sabiti]]dir ([[kainat]]ın genişlənmə sürətini xarakterizə edir, ilk yaxınlaşmada istiqamətdən asılı deyil). Qalaktikanın spektrindəki qırmızı yerdəyişməni ölçərək Habbl qanununa əsasən həmin qalaktikaya qədər məsafəni təyin etmək olur.
▲Qravitasiya qırmızı yerdəyişməsi qravitasiya sahəsində yayılan şüalanmanın tezliyinin azalmasıdır. Şüalanma cazibə qüvvələrinə aks istiqamətdə
▲{{commons|Redshift}}
[[Kateqoriya:Astronomiya]]
| |||