Banin: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 3:
Azərbaycanlı yazıçı. Sovet İttifaqı qurularkən iki Bakı milyonçusunun nəvəsi olduğundan Baninin ailəsi Bakını tərk etmək məcburiyyətində qalır, Fransaya mühacirət edir. 1946-cı ildə Fransada "Qafqaz günləri" romanı nəşr olunur. Romanda öz həyatı və Azərbaycanın o zamankı tarixi paralel qələmə alınıb. 1947-ci ildə "Paris günləri", 1959-cu ildə "Mən opiumu seçdim", 1961-ci ildə "Sonra" və s. romanları Fransada dərc olunur və ona böyük şöhrət gətirir.
{{şəxs-qaralama}}
SSRİ-də bolşevizmdən xilas olmaq üçün xaricə köçüb getmiş həmvətənləri haqqında danışmaq qəbul edilmirdi. Onların adları "xain" kimi səsləndirilirdi, hətta "emiqrant" sözü söyüş kimi qəbul edilirdi. Çoxları düşünmürdü ki, köçüb gedənlər "qaymaqlar", ali təhsillilər, intellektuallar idi. ... Onların çoxu xaricdə həyatlarını qura biliblər, hətta xarici dövlətlərdə məşhurlaşmağa belə nail olublar. Bizim qəhrəmanımız, məşhur fransız yazıçısı, memuarist Banin (Um-Əl-Banu Əsədullayeva) yuxarıda sadaladığımız keyfiyyətlərə tam uyğun gələn şəxslərdəndir.
Fransada o, Banin kimi məşhur idi. Öz kitablarını yalnız fransız dilində qələmə alan Əsədullayeva öz mənşəyini heç bir zaman gizlətmirmiş. Azərbaycanda bu cazibədar xanımın tanınmasından elə də çox vaxt ötməyib.
Um-Əl-Banu Mirzə qızı Əsədullayeva 1905-ci ilin yanvar ayında anadan olub. Məşhur Azərbaycan milyonçuları Şəmsi Əsədullayevin və Musa Nağıyevin nəvəsi, Azərbaycan Demokratik Respublikasının nazirlərindən biri, milyonçu Mirzə Əsədullayevin qızı Um-Əl-Banu gözdən-könüldən uzaq bir kənddə dünyaya göz açıb.
Banin danışardı: "Mən doğma anamı tanmırdım. 1905-ci ildə inqilabı gərginliyi aradan qaldırmaq istəyən hakimiyyət Qafqazı millətlərarası qarşıdurmaya təhrik etdi. Azərbaycanlıları, erməniləri, rusları, kürdləri, iranlıları üz-üzə qoydular. Anamı qəddarlıqdan və ağlasığmaz talanlardan qorumaq, eyni zamanda doğmaq üçün atam onu doğma Bakıdan uzaqda yerləşən bir kəndə göndərir. Doğuş çox ağır keçir, yaxınlıqda həkim olmadığından anam həyatla vidalaşır, mən isə sağ qalıram". Bu hadisədən sonra anasının şərəfinə qızını Um-Əl-Banu adlandırırlar. Doğulduğu kimi, Um-Əl-Banunun sonrakı həyatı heç də rəvan keçmir. Banin atasını həbsxanadan azad etmək, xarici pasport alıb Türkiyəyə qaçmaq üçün istəmədiyi, lakin hörmətli bir şəxsə ərə gedir. O, 19 yaşında Türkiyədə əri Balabəy Qocayevdən ayrılaraq Parisə doğmalarının yanına yollanır. Ögey anası ilə olan gərgin münasibətləri Banini evdən çıxmağa və müstəqil həyata atılmağa məcbur edir.
Banin iş axtarmağa başlayır. Mə`lumatlara görə, Banin bir müddət maneken, sonra mağazada satıcı, dəftərxanada katibə, tərcüməçi işləyir...
İmkanı çatan bütün peşələrə yiyələnən Banin fransalı dostlarının məsləhəti ilə xatirələrini qələmə almağa başlayır. 1946-cı ildə dərc olunan "Qafqaz günləri kitabı" Baninə müvəffəqiyyət qazandırır. Kitab işıq üzü gördükdən sonra Andre Marlo, İvan Bunin, Mikos Kazaçakis, Anri Monterlen Ernst Yungen və başqaları Baninə riqqətli məktublar yazırlar. 2 dünya müharibəsinin iştirakçısı, alman yazıçısı və filosofu Ernst Yungenlə Baninin dostluğu yarım əsrdən çox davam edib. Banin Yungenə bir neçə kitab həsr edib. Onlar 1943-cü ildə - Baninin Azərbaycanda sosial düzümün faciəsinə özündə əks etdirən "Bizimlə" romanı işıq üzü gördükdən sonra sonra tanış olublar. Romanın təəssüratı altında olan Yungen Baninə zəng vurur, özünü təqdim edir, növbəti gün isə cazibədar azərbaycanlı yazıçı ilə tanış olmaq üçün onun evinə görüşə gedir. Baninə şöhrət gətirən "Qafqaz günləri" kitabından sonra onun "Paris günləri" (1947), "Ernst Yungenlə görüş" (1951), "Mən opiumu seçdim" (1959), "Sonra" (1961), "Xarici Fransa" (1968), "Sonuncu ümidin zovu" (1971), "Ernst Yungenin portreti" (1971), "Ernst Yungen müxtəlif sifətlərdə" (1989) romanları geniş oxucu kütləsi qazanır. Baninin sonuncu dərc olunmuş kitabı - "Mariya mənə nə danışdı" romanı 1991-ci ildə ölümündən 1 il əvvəl işıq üzü görüb.
Banin Fransada təkcə romanları ilə deyil, həm də rus, ingilis, alman dillərindən gözəl bədii ədəbiyyat tərcüməçisi kimi məşhur idi. Banin Buninin və Dostoyevskinin yaradıcılığının ən yaxşı bilicilərindən biri sayılırdı. Baninin yaxın rəfiqəsi rus imperator sarayının freylini, Romanovlar ailəsinin yaxını Canet Andronikova olur. Onun digər rəfiqəsi isə Rusiyada məşhur olan yazıçı-satirik Teffi idi. Məhz Teffinin yanında Um-Əl-Banu bir çox məşhur rus yazıçıları ilə xüsusilə də İvan Buninlə tanış olur.
"Xoşbəxt idim ki, mən Teffi ilə dostluğumun sayəsində müqəddəs mühacir ədəbiyyatına buraxıldım", - deyə Banin xatırlayır. Banin mühacirətdə olan yazıçılarla birlikdə tez-tez görüşlərdə iştirak edərmiş. Çox vaxt bu tədbirlərə İvan Bunin sədrlik edərmiş. Axı o, rus ədəbiyyatında əldə etdiyi nailiyyətlərə görə, Nobel mükafatına layiq görülmüşdü.
O tədbiri təkcə hörmətinə görə deyil, gur səsinə görə idarə edərmiş. Baninlə Bunin 13 iyun 1946-cı ildə tanış olublar. Onların söhbətlərinin sonu olmurmuş. İlk dəfə olaraq Um-Əl-Banu Bunini Teffinin evində qonaq olarkən fotoşəkildə görmüşdü. Bir müddət keçəndən sonra onlar görüşürlər. 75 yaşı olmasına baxmayaraq, Buninin belə şux dayanması Banini heyrətə salır. Bunin Baninin şərq gözəlliyinə heyran olur. Bunin onu "Şamaxı şahzadəsi" adlandırarmış.
Banin öz həmyerliləri ilə görüşməkdən qaçarmış. O, Azərbaycanın belə tezliklə heç bir mübarizə aparmadan bolşevizmə tabe olmasını qəbul edə bilmirmiş. Onunla ilk görüşən azərbaycanlı Ramiz Abutalıbov olub. Bu hadisə 1981-ci ilə - Parisdə Azərbaycan xalçalarının sərgisinin keçirildiyi vaxta təsadüf edir. Açılış ərəfəsində Abutalıbov ona də`vətnamə göndərir. Təəccüblü də olsa, Banin yaşlı bir fransalı kişi ilə sərgiyə təşrif gətirir. Yaşının çox olmasına baxmayaraq, Banin cavan görünürmüş. O özünün azərbaycanlı mənşəyi ilə həmişə fəxr edərmiş. Dini "xalq üçün tiryək adlandıran" bolşeviklərə cavab olaraq Banin "Mən tiryəki seçdim" kitabını yazır.
Ramiz Abutalıbovun mətbuata verdiyi açıqlamada o, məşhur Azərbaycan rəssamı ilə Banini tanış etməsindən söhbət açır. Həmin rəssam vidalaşarkən Baninə 2 banka qara kürü sovqat verir. Sovqatı qəbul edən Banin zarafatca "elə bu?", - deyə soruşur. Rəssam təəccüblə "bəs necə madam?" deyir. Banin gülümsəyərək deyir: "Bakını tərk edərkən biz orada dəfələrlə çox varidat saxlamışıq". Fransız ədəbiyyatına qaynayıb-qarışmasına baxmayaraq, Banin öz xalqını heç vaxt yaddan çıxarmazmış. O, Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələrdən olduqca dərin həyəcan keçirərmiş.
Banin Parisdə "Azərbaycan evi" assosiasiyasının üzvü idi. O, Fransanın kütləvi informasiya vasitələrində mütəmadi olaraq Qarabağ hadisələrində öz xalqını müdafiə edən məqalələrlə çıxış edərmiş. 1992-ci il oktyabrın 29-da Fransanın "Fiqaro" qəzeti ölkəni sarsıdacaq bir mə`lumat yayır: "İlk fransızdilli azərbaycanlı yazıçı Banin vəfat edib...".
| |||