Cek dili: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 21:
'''Cek dili''' — [[Ceklilər]]in danışdığı dil<ref>[http://soyuzkniga.ru/encaz_e1_content_770660.html Большая Энциклопедия в 62 томах: Джеки] {{ru}}</ref>. [[Şahdağ xalqları]]na məxsus yeddi Şahdağ dilindən biridir. Coğrafi mövqe baxımından daha yaxın digər Şahdağ dilləri ilə birlikdə Şahdağ yarımqrupunda birləşir<ref>'''Şahmurad Qrızlı'''. ''«Qrız və qrızlılar»''. Bakı, «Araz», 1996, s. 18</ref><ref>Vaqif Buduqlu-Piriyev, «Buduq və buduqlular», Bakı-1994 s.68 {{az}}</ref><ref>Яковлев Н.Ф., Языки и народы Кавказа, Тифлис, 1930, стр. 28-29, 67. {{ru}}</ref>. Əlifbası yoxdur.
[[Şahdağ xalqları]]na məxsus yeddi Şahdağ dilindən biri olan cek dili barədə bizə məlum olan ilk məlumat R.Fon Erkertin [[1895]]-ci ildə [[Vyana]]da [[alman dili]]ndə nəşr olunmuş «Qafqaz köklü dillər» əsərində verilmişdir<ref>Erckert R., «Die Sprachen des Kaukasischen Stammes», Wien-1895 s.296-298 {{de}}</ref>. İki hissəli həmin əsərin I hissəsində 545 almanca sözün Qafqaz dillərində səslənməsi əks olunmuşdur. Müəllif [[Qafqaz]]da yaşayan 30 xalqın dilindən, o cümlədən buduq, xınalıq, cek dillərindən (qrız, haput, əlik və yergüc dilləri verilmir) istifadə edərək maraqlı lüğət tərtib etmişdir. Belə ki, hər hansı söz başlıqda alman, ingilis və fransız dillərində göstərilir və sonra Qafqazdakı 30 dildə onun qarşılığı verilir. Cek dili hər yerdə 18-ci qrafada (buduq-17-də, xınalıq 19-da) əks olunur. Şahdağın ətəklərində yayılmış dilləri bildirən «Şahdağ dilləri» termini elə həmin müəllifə məxsusdur. Dilçi alimlərin fikrincə R.Erkertin əsəri bir sıra qüsurlara malikdir və müəyyən elmi əhəmiyyət kəsb etmir. Kitabda [[Qafqaz
[[XX A. [[Qiyasəddin Qeybullayev]]ə<ref>[http://www.elibrary.az/docs/toponomaz.pdf Г. А. Гeйбуллаев. Топономия Азербайджана]</ref> və bəzi digər müəlliflərə görə isə cek dili [[Qrız dili]]nin ləhcələrindən biridir<ref>[http://www.helsinki.fi/~tasalmin/chris.html Published in: Encyclopedia of the world’s endangered languages. Edited by Christopher Moseley. London & New York: Routledge, 2007. 211–280.]</ref><ref name="slsKrytz">[http://www.sil.org/silesr/2005/silesr2005-006.pdf The sociolinguistic situation of the Kryz in Azerbaijan]</ref>. Hətta onlardan bəziləri "Cek dili" terminini "[[Qrız dili]]"nin alternativ adı adlandırırlar<ref name="Ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kry Ethnologue entry for Kryts]</ref>. Hazırda Cek dili yazısızdır və şifahi dildir. Müasir dövrdə tədricən silinməkdə olan dillər sırasına daxil edilən bu dilin [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[Quba]] rayonunda gediş-gəlişi çətin olan ucqar [[Cek]] kəndində indiyə kimi mövcudluğunu qoruyub saxlamasının əsas səbəbi cek dilinin başqa dillərin təsirinə çox az məruz qalması olmuşdur. Lakin son zamanlar bu dildə gedən güclü dəyişikliklərə əsaslanaraq gələcəkdə onun canlı dillər sırasından çıxacağını ehtimal etmək olar. Məhz buna görə də bu dilin quruluşunu qeydə almağa, hərtərəfli öyrənməyə çox böyük ehtiyac var. Heç bir əlifbaya malik olmasa da [[ceklilər]] bu dildə yazıdan da istifadə ediblər və indinin özündə də istifadə edirlər. Lakin onlar bu zaman əvvəllər [[ərəb əlifbası]]ndan istifadə edirdilərsə, hal-hazırda yaşlı nəsil daha çox [[kiril əlifbası|kiril]], gənc nəsil isə [[latın əlifbası]]ndan istifadə edir. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, cek dilində olan fonemləri olduğu kimi yazıya köçürmək üçün həm [[ərəb əlifbası|ərəb]], həm [[kiril əlifbası|kiril]], həm də [[latın əlifbası]]nın imkanları olduqca məhduddur<ref>'''Əlhəddin Cekli''' və '''Tərxan Paşazadə''', ''«Biz CAN deyirik! Yəni Ceklilər Azərbaycan Naminə!»'', «Kamal» jurnalı, № 3 (7), iyun 2010, səhifə 44-48.</ref>.
| |||