Xosrov mirzə: Redaktələr arasındakı fərq

 

[[Abbas mirzə Qovanlı-Qacar]]ın yеddinci Xоsrоv mirzə [[Təbriz]] şəhərində anadan оlmuşdu. Müкəmməl saray təhsili almışdı. A. S. Qribоyеdоvun nəşini [[Sankt-Peteburq]]a aparmışdı.

 

Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: “Lakin Sankt-Peterburqda daima Abbas mirzə ilə ilgili olaraq bir rahatsızlıq duyulmaqda idi. Düşünürdülər ki, şahzadə özünü to¬parlayıb savaşa başlayacaqdır. Abbas mirzənin Osmanlı ilə gizlin anlaşması haqda Rusiya bilgi əldə etmişdi. Rusiya bu gizlin anlaş¬manı bir ihanət kimi yozurdu. Bu ihanəti ortadan qaldırmaq üçün Qacar dövləti tərəfindən önəmli bir heyətin Sankt-Peterburqu ziyarət etməsini bəkləyirdi. Ancaq bu heyətin başında önəmli bir şəxsiyət durmalı idi ki, istənildiyində Qriboyedovun intiqamını onu girov saxlayaraq ala bilsinlər. Qriboyedov hadisəsi Abbas mirzənin səfəri¬nin baş tutmasını əngəlləmişdi. Bu üzdən Abbas mirzə öz oğlu Xosrov mirzəni bu səfər üçün nəzərdə tutdu. Xosrov mirzə atasının ən yaxın danışmanı olmuş, Tufarqandakı müzakirələrdə də iştirak et¬mişdı. Hətta General Paskeviç ona “Yarım Abbas” (Bu ifadə tərcümə edilməmişdir. əsərin orjinal şəklində də “yarım Abbas” olaraq getməkdədir.) olaraq xitab etməkdə idi. “Yarım Abbas” Türk dilində, yəni Abbasın yarısı de¬məkdir. Abbasın yarısı deməkdə Paskeviç Abbas mirzənin yarısı ki¬mi bir anlamı nəzərdə tuturdu. Şübhəsiz ki, rus generalın ona bu şəkildə xitab etməsinin səbəbləri var idi. Xosrov mirzə zəka və siyasi davranış olaraq atasına bənzəməkdə idi”.

Xosrov mirzə İranın, Qacar dövlətinin ictimai-siyasi həyatında mühim rol oynamışdı.

Tarixçi Əminə Pakrəvan yazır: “Gənc Xosrov mirzə öz heyəti ilə bir yerdə Sankt-Peterburqa yola düşdü. Xosrov mirzəni Gürcüstanda çox yüksək səviyədə qarşı¬ladılar. Lakin Xosrov mirzə özünü Rusiya-Qacariyə dövlətləri ara¬sındakı münasibətlərin qurbanlığı kimi sanırdı. Düşünürdü ki, Qri¬boyedovun intiqamını ondan alacaqlar, ancaq bu qurbanlığa hazır idi. Sankt-Peterburqda Xosrov mirzəni qəbul etmə törənı yaylıq sa¬rayında gerçəkləşdi. Sankt-Peterburq, Abbas mirzənin Ucandakı hər¬bi paradından və ordusunu təkrar döyüş halına gətirməsindən, İstan¬bulla gizlin anlaşmasından xəbərdar idi. Xosrov mirzə öz davranışlarında özünə tam bir güvən örnəyini sərgiləyərək İmperatorla görüşə hazırlaşırdı. Rus imperatorunun önündə diz çökərək, qılıncının ucu¬nu öz sinəsinə tərəf tutaraq ona təqdim etdi. Xosrov mirzə atasının problemlərini həll etmək üçün fəda olmağa hazır idi. İmperator, Xos¬rov mirzənin girov olaraq saxlanılmasını da düşünmüşdü. Bu üzdən də iki ay müddətincə rəhinə kimi saxlanılan Xosrov mirzə ilə bir diplomat kimi deyil, bir çocuqmuş kimi davranırdılar. Xosrov mirzə iki ay müddətincə qaldığı sarayda oranın memarlıq gözəlliyi ilə bağlı heyrətlərini gizlədə bilmirdi. Olayların axışı Rusiyanın Avropa və Osmanlı ilə olan münasibəti fərqli düzeyə gəlmişdi. Bu hadisələr Rusiyanı Qacariyə ilə barışcıl irtibata girməyə zorlayırdı. Bu üzdən də Xosrov mirzənin bu ziyarəti Rusiya tərəfindən Qacar dövlətinin Qri¬boyedov hadisəsi ilə bağlı üzr istəməsi kimi yozumlandı. Qacar dövləti ilə münasibətlərin normallaşdırılması qərarlaşdırıldı.

Şah, Şiraz problemini həll etdikdən sonra Həmədanda ailəsi ilə bir yerdə dincəlməyi düşündü. Lakin Xuzistanın isti çöllərindən keçər¬kən Şahın qadınları çox rahatsızlanmışdılar”.