Kardinal Rişelye: Redaktələr arasındakı fərq

|şəxs_adı=Arman-JanAdı dyu Plessi de = Kardinal Rişelye

'''Arman-Jan dyu Plessi de Rişelye''' ([[Fransız dili{{lang-fr|fr]]: ''Armand-Jean du Plessis, duc de Richelieu''}}; [[9 Sentyabr|9 sentyabr]] [[1585]] — [[4 Dekabr|4 dekabr]] [[1642]]) — [[Fransa]] dövlət xadimi, [[1624]]-cü ildən ömrünün sonunadək Fransanın faktiki rəhbəri, generalissimus. Tarixə ''"Qırmızı Kardinal" (l'Eminence Rouge)'' ləqəbi ilə düşmüşdür.

[[1585]]-ci il [[9 Sentyabrsentyabr|9sentyabrın sentyabrdan9-da]] Parisdə [[Puatu]] əyalətinin Rişelye qəsrində kasıblaşmış zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası Fransua dyu Plessi Fransada [[III Henrix (Fransa kralı)|III Henrixin]] dövründə baş prevo - məhkəmə məmuru olmuşdur, anası Süzanna de la Port Paris parlamentinin vəkilinin ailəsində anadan olub. Ailənin kiçik oğlu olan Arman-Jan markiz dyu Şillunin titulunun varisi kimi [[1594]]-cü ildə [[Navarr kolleci|Navarr kollecinə]] daxil olur və hərbiçi təhsili alır.

Fransa şahzadə nəsillərinin nümayəndələri - [[Konde]], [[Suasson]] və [[Builyon]] gənc kralın özbaşnalığına qarşı çıxması XIII Lüdoviki Rişelyeyə ana-kraliçanın ətrafına ona sakitləşdirici təsir bağışlayacağı ümidilə daxil olmağa icazə verdi. Effekt gözlənilməz oldu, ana-kraliça tam barışıq üçün oğlundan Rişelyenin [[kardinal]] seçilməsini tələb etdi. [[1622]]-ci il [[5 Sentyabrsentyabr|5 sentyabrda]] Rişelye kardinal rütbəsinə layiq görüldü, lakin Mariya Mediçinin (onunla birlikdə Rişelyenin) [[Paris|Parisə]] yalnız [[1624]]-cü ildə qayıtması ona öz vəzifəsində bu vaxtdan etibarən fəaliyyət göstərməsinə imkan verdi. [[1624]]-cü il [[13 Avqust|13 avqustdaavqust]]da fəaliyyətdə olan hökümətin dağılması və ana-kraliçanın təkidi Rişelyeyə kralın "baş naziri" (birinci nazir) təyin edilməsinə imkan yaratdı.

Rişelye səhhəti baxımınıdan zəif adam olmuşdur. Faktiki olaraq hakimiyyətin başçısı və zehni fəaliyyəti səhhətindəki problemlərin daha tez üzə çıxmasına şərait yaratmışdır. Hətta ölüm ayağında belə orduya əmrlər verir, diplomatik instruksiyalar və ayrı-ayrı əyalətlərin qubernatorlarına namələr yazırdı. [[28 Noyabr|28 noyabr]] [[1642]]-ci ildə kəskin ağrılar başlayır, [[2 Dekabr|2 dekabrdadekabr]]da XIII Lüdovik onu ziyarətə gəlir. ''"Artıq vida vaxtıdır - zəif səslə Rişelye deyir. Siz Əlahəzrətləri tərk edərkən mən yalnız özümdə onunla təskinlik tapıram ki, sizin krallığınız öz qüdrətinin və şöhrətinin ən yüksək pilləsində olduğu bir dövrdə düşmənləriniz məğlub edilmiş və alçaldılmışdir. Bütün əməyimin və xidmətlərimin qarşılığında Siz Əlahəzrətlərindən mənim doğmalarımı himayə etməyinizi və xeyir-dua verməyinizi istəməyə cürət edirəm. Mən onlara öz xeyir-duamı yalnız o şərtlə verəcəyəm ki, onlar Sizə sədaqətlərini heç bir zaman pozmayacaq və sona kimi sizə tabe olacaqlar."'' Daha sonra o öz vəzifəsinə layiqli varis kimi [[Mazarini]]ni göstərir.

Növbəti gün kral sonuncu dəfə görüşə gəlir və bir saat müddətində onlar təklikdə söhbət edirlər. Daha sonra içəri gəlmiş keşişlərin sorğularına "Mənim dövlətin düşmənlərindən başqa düşmənlərim olmayıb" deyərək aydın və dəqiq cavab verir. Rişelye [[5 Dekabr|5 dekabr]] [[1642]]-ci ildə [[Paris|Parisdə]]də vəfat etmişdir və [[Sarbonna]] ərazisindəki kilsədə, universitetə etdiyi əvəzolunmaz köməyin xatirəsinə orada dəfn edilmişdir.