Din fəlsəfəsi: Redaktələr arasındakı fərq

{{vikiləşdirmək}}

Din barədə ilkin fəlsəfi düşüncələr qədim dövrlərə təsadüf edir.Hələ eramızdan əvvəl V əsrdə yunanlar öz etiqadları ilə bağlı əqli araşdırmalar aparırdılar.Xristian dünyasında dini-fəlsəfi araşdırmalar I-II əsrlərdə başlanmışdı və bu günə qədər davam etməkdədir.Müsəlmanlar arasında isə dini əqidələrin əql baxımından təhlili və şərhi Qurani-kərimin özü ilə eyni vaxta başlamışdır.Bu müqəddəs kitabda əql və təfəkkür əsas götürülür,insanlara məsələlərə məhz bu yolla yanaşmaq buyurulur.Bundan əlavə,VII əsrdə yaşamış altıncı əhli-beyt imamı Cəfər Sadiq tərəfindən təsnif olunmuş ilahiyyat elmləri bu istiqamətdə çalışmalara böyük təkan vermişdir.Həmin dövrdə ərsəyə gəlmiş Kəlam elmi sonralar təşəkkül tapmış Din fəlsəfəsi elmindən forma və məzmunca bir qədər fərqlənir.Qeyd etdiyimiz kimi,din fəlsəfə XIX əsrin ortalarında tanınmağa başladı.Modernizim prosesini yaşayan Avropada din fəlsəfəsi elminin qədim kəlam elmindən xeyli fərqli şəkildə ərsəyə gəlməsi renessansdan sonrakı elmi-fəlsəfi cərəyanlara az da olsa tanış insanları təəccübləndirməməlidir.Bütün sahələr kimi ilahiyyat elmi də modernləşmə və ya insanmehvərlik hadisəsindən kənarda qalmamışdır.Onun araşdırmaları qədim kəlam elmində olduğu kimi ilahi varlığa yox,əsasən insana yönəlmişdir.Din fəlsəfəsini ümumi fəlsəfədən ayrılmış və dini-fəlsəfi tədqiqatları özündə ehtiva edən bir elm kimi səciyyələndirmək olar.Bu elmdəki metodlar klassik kəlam elmində mövcud deyil.Modernləşmə prosesi ilahiyyat elminin bir neçə yönümündə özünü göstərmişdir:

'''a)''' Dini əqidələrin tədqiqi və təlimində yeni elm və maarifdən istifadə;

'''Din fəlsəfəsinə verilən təriflər'''.Mehmet Aydın "Din fəlsəfəsi" əsərində yazır:"Din fəlsəfəsi dinin təməl müddəaları haqqında rasional,obyektiv,əhatəli və tutarlı bir tərzdə düşünmək və danışmaqdır".Yəni dində olan təməl əqidələr tam əqli və fəlsəfi baxışlarla tədqiq olunur,müxtəlif nəzəriyyələr araşdırıldıqdan sonra düzgün yol seçilir.

Hadi Sadiqi "Yeni kəlama müqəddimə" əsərində din fəlsəfəsi məfhumunun izahında deyir:"Din fəlsəfəsi,dinlərdə olan ümumi və müştərək məsələləri əqli baxımdan təhlil edir".Bu tərifdə din fəlsəfəsinin ümumi xarakterə malik olduğu qeyd edilir.Yəni bu elm müxtəlif dinlərin xidmətində ola bilər.Təbii ki,hər bir dinlə bağlı fəlsəfi araşdırmalarda müştərək mövzularla yanaşı yalnız həmin dinə məxsus əqidələr də nəzərdən keçirilir.Müasir Amerika filosofu David Ray Griffin isə din fəlsəfəsini ilahiyyat adlandırır və onun əhatəli olduğunu bildirir.O,"Postmodern dünyada Tanrı və din" kitabında yazır:"Mən ilahiyyat dedikdə müqəddəs saydığımız hər bir varlıq barədə əqli baxışlar məcmusunu nəzərdə tuturam.Başqa sözlə,son qayəsi elə özü olan həqiqət barədə fəlsəfi düşünələr "ilahiyyat" adlanır".Şübhəsiz,bu təriflərin hər biri müəyyən baxımdan həqiqəti əks etdirir.Lakin din fəlsəfəsi mövzularının İslam dini prizmasından təhlili və şərhi məsələnin mahiyyətini dəyişdirir.Hərçənd,bu fərq forma fərqi kimi müşahidə olunmur.Yəni fəlsəfi üslub hər iki sferada eynidir.Beləcə,din fəlsəfəsi elminə İslam həqiqətləri çərçivəsində bu şəkildə tərif verə bilərik.Bu elmdə İslam dininin təməl əqidələrinə əsaslanaraq müvafiq bəhslərlə bağlı müxtəlif filosof və ilahiyyatçıların təhqiqi və tədqiqi toplanmışdır.Burada məsələlərin izahı müqayisəli tərzdə həyata keçirilir,müxtəlif dinlərdəki əqidələrə də müraciət olunur.Lakin nəhayətdə problem İslam prinsipləri əsasında həll edilir.

 

[[Kateqoriya:Din]]