Astiaq: Redaktələr arasındakı fərq

'''Astiaq''' – ([[Herodot]]da Ἀστυάγης – Astiaqes, [[Ktesi]]də Astyigas, [[Diodor]]da Aspadas, [[Akkad dili|Akkad dilli mənbələrdə]] Ištumegu, [[Fars dili|fars dilli]] mənbələrdə Ištovigu) – [[Midiya]] dövlətinin e.ə. 585 – 550 – ci illərdə hakimiyyətdə olmuş sonuncu hökmdarı, [[Kiaksar]]ın oğlu. O, e.ə. 550 – ci ildə [[farslar|fars]] şahzadəsi, nəvəsi olan [[II Kir]] tərəfindən devrilmiş və bununla da Midiya dövlətinin varlığına son qoyulmuşdur. Prof. Q. Qeybullayev Astiaqı ''“türklərin tarixində qara səhifə açmış”'' hökmdarlardan sayır. <ref>Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, Elm, 1994, səh 92</ref>

Çox məşhur əfsanəyə görə Kirin süd anası fahişə bir qadın olmuşdur.<ref>The dog was sacred to Persians. cf. also the legend of Sargon, or the similar legend of Romulus and Remus, suckled by a she-wolf. ({{lang-la|Lupa}})</ref> Herodot qeyd edir ki, çoban Mitridat Astiaqın qullarndan biri – [[madaylar]] arasında fahişə fars qadın kimi tanınmış Spakoyla birgə yaşamışdır. <ref>Herodotus i.110, [[Justin]] (i.4) gives both the legend and Herodotus' rationalized version. cf. How and Well, i.110</ref>

Həmin dövrün müasiri olan [[Nabondin Xronkası]] döyüş meydanında əsgərlərin Asitiaqa qarşı çıxması səbəbindən məğlub olmasını qeyd etsə də, bu işdə əli olması güman edilən Harpaqın adını çəkmir. Lakin Harpaq Astiaqın hakimiyyətinin ilk dövrlərindən [[Pasarqad döyüşü]]nə qədər [[Midiya]] ordusunun ən yaxşı sərkərdəsi olmuş, onun ailəsi [[II Kir]]in qurduğu [[Əhəmənilər imperiyası]]nda böyük nüfuza malik olmuş, Kirin hakimiyyəti dövründə o, böyük uğurlar qazanmışdır. Bütün bunları nəzərə aldıqda isə ordunun Astiaqa qarşı çıxmasının məhz, Harpaqın əməlinin bəhrəsi olduğunu düşünmək mümkündür.<ref>[http://www.livius.org/ct-cz/cyrus_I/babylon02.html Cyrus takes Babylon (530 BCE)] (Livius.org)</ref> Kir Astiaqı məğlub etdikdən sonra, Midiya dövlətinin paytaxtı, [[Azərbaycan (tarixi ərazi)|Azərbaycan]]ın ən qədim şəhərlərindən biri <ref>Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, Elm, 1994, səh 112</ref> <ref>A. Fazili – Atropatena, Bakı, 1993, səh 156</ref> “bəyaz şəhər”, zəngin və gözəl [[Ekbatan]] şəhərini talan etdi.

Herodotun Astiaq kimi yazdığı ad er. əv. 519-cu ilə aid Bisütun qaya yazısının farsca versiyasında ''İştivequ'', [[Babil dili|babilcə]] versiyasında ''İştimequ'' (bu dildə v səsi yox idi) formalarındadır <ref>Дьяконов И. М. История Мидии. М. — Л., 1956, 18</ref>. [[İqrar Əliyev|İ. H. Əliyev]] bu adı [[Elam]] mənşəli saymış və elamca ''İştu'' allahının adının əks etdirdiyini yazmışdır <ref>Алиев И. Г. Мидия—древнейшее государство на территории Азер-байджана. «Очерки но древней истории Азербайджана». Баку, 1956, səh 78</ref>. Həqiqətən də Midiyada ondan əvvəl İşteluku və İştesuku şəxs adları məlumdur. Lakin o, adın ikinci hissəsini izah edə bilməmişdir. Qeyd edilməlidir ki, qaya yazısının farsca versiyasında da adın sonunda u səsinin yazılması göstərir ki, bu səs, adətən, asur dilində adların sonuna əlavə olunan u adlıq hal şəkilçisi deyil. Ehtimal ki, ad Elam mənşəli ''İştu'' allahının adından və şumercə be şəkilçisindən və gu – mənimdir sözlərindən ibarət olmaqla İştu (allahı) mənimdir mənasındadır. Bəlkə də Elam mənşəli İştu (yaxud hurritcə İştu parlaq) allahının adından, şumercə be – hökmdar, bəy, cənab və ku – mənimdir sözlərindən ibarətdir. Ad hökmdar İştu allahım mənasındadır. <ref>Q. Qeybullayev – Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən,Bakı, 1994</ref>