Uyğur xaqanlığı: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Luckas-bot (müzakirə | töhfələr)
k r2.7.1) (Bot redaktəsi əlavə edilir: an:Khanato Uigur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 6:
Orhun Çayı sahilində Ordubalıq şəhərini paytaxt seçən ilk Uyğur xaqanı Kutluq Müdrik Kül iki illik bir hökmdarlıqdan sonra 747-ci ildə öldü. Yerinə oğlu Moyen-çor ([[747]]-[[759]]) xaqan oldu. Moyen-çor Orhun-Selenqa çayları arasındakı Şinesisi gölü yaxınlığında "bengü daş"ı tikdirdi. Buna görə əvvəlcə aralarında həmişə yaxşı münasibətlər olan Doqquz Oğuz boylarını məğlub etdi. Ardından Orhun-Ötükən bölgəsinin ətrafına köçən və türkcə danışan boyları nəzarət altına almaq siyasəti həyata keçirməyə başladı. Bu məqsədlə, şimalda Yenisey çayı ətrafındakı qırğızlarla, Altay dağları ilə Tanrı dağları arasında olan Qarlar ilə və onlara kömək edən daha qərbdəki türkişlərlə, Yenisey, Obi və İrtiş çayları arasında olan Basmıl, Doqquz Tatar və Çiklərlə döyüşmüş, bunların hamısını öz Xaqanlığına tabe etdirmişdir.
 
779-cu ildə Bağa tarkan hakimiyyətə gəldi.İqtisadiyyət gücləndi.Uyğurun tərkibindəki qəbilə və tayfalar hakimiyyətətabe olmurdular.Bunun nəticəsində IX əsrin ortalarından başlayaraq Uyğur xaqanlığı zəifləməyə başladı.Qırğızların başladığı üsyan bu zəifləməni daha da gücləndirdi.Qırğızlar 842-ci ildə Uyğurları məğlub etdi.Sağ qalanlar isə şimal-şərqi Mancuriyaya qaçdılar.
Alp Kutluq Müdrik və varisləri dövründə Tibetlilərin Çinə təzyiqi artdı. Üstəlik Beş-balıqa hakim olan Şa-to türkləri ilə də ittifaq quran Tibetlilər, uyğurların Çin ilə qurduqları ticarət və siyasi əlaqələrini pozmağa çalışırdılar. Edik boyundan olan Kutluq Xaqan (795-805) dövründə tibetlilərin Şərqi Türküstana axını, qırğızların şimaldan təzyiqləri dövlətin sonunu yaxınlaşdırdı. Köçəri döyüşçü xüsusiyyətlərini itirməyən qırğızlar 840-cı ildə Ordu-balığa hücum edərək, axırıncı uyğur xaqanı Hosanı öldürdülər, əhalini qılıncdan geçirdilər. Dövlətləri yıxılan uyğurlar yurdlarını tərk edərək Qar ölkəsinə (Çunqarya), Kan-çouya və ən sıx bir şəkildə iç Asiya hövzəsinə köç etdilər.
 
{{Türk imperiya və dövlətləri}}