Süfrə aksesuarları: Redaktələr arasındakı fərq

Romalılar bu süfrə aksesuarlarını bütün Roma İmperoyasına yaymağı bacardılar. Onlar qaşığın uzun qulplu formasına üstübnlük verirdilər. Avropada qaşıqlar yumru aşağı hissədən və rahat tutmaq üçün nəzərdə tutulmuş qısa qulpdan ibarət idi. Yalnız XV – XVII əsrlərdə yenidən oval formada oplan uzun qaşıqlardan istifadə edilməyə başlandı. Xüsusi parikllərdən və geyimlərdən yararlanmağa başlanıldığı dövrdə qaşıqlarda da müxtəlif dəyişikliklər edildi və formaca uzadılmağa başlandı. XIX əsrin ortalarında yastı formada qulp hissəsi olan və barmaqlarla alicənab üsulda tutmağı mümkün olan qaşıqlar yaradıldı. Həmin vaxt da qaşıqların 12 apostoldan uibarət olan fioqursası yaradılıdı. Məhz buna görə də müasir zamanımızda belə servislərin hamısı 12 parçadan ibarətdir. Balaca uşaqları xaç suyuna çəkildiyi zaman onlara gümüşdən hazırlanmış apostol qaşıqları verilirdi. İndiki dövrdə qədər bu adət bir çox xristian xalqlarında saxlanılmışdır. Qonşumuz Rusiyada isə bu adət uşağın birinci dişi çıxdığı zaman edilir. İncəsənət nümunəsi kimi süfrə aksesuarları lap qədim zamanlardan istifadə edilir. Süfrə gümüşləri aristokratlığın simvolu idi və etiketin əsas hissəsini təşkil edərək təmtarağın predmeti sayılırdı. XVII əsrin sonlarında metal qaşıqlar tanınmağın əsas predmeti olmaqdabn çıxdı və istəınilən ailədə bürüncdən olan qaşıqlara rast gəlmək mümkün idi. XIX əsrin əvvəllərində mislə nikel və sinkin qarışığından olan qaşıqlar meydana gəldi, hansı ki, gümüşə çox bənzəyirdi. Melxiordan qayırılmış qaşıqlar tezliklə Avropada məşhurlaşdı. XIX əsrin ortalarında aliminiumdan olan servislərin geniş yayıldığı dövr idi. III Napalyonun dövründə onun süfrəsi ətrafında alüminium qaşıqlar yalnız imperatorun və ən hörmətcil qonaqların stolunda yer alırdı. Digər insanlar isə başqa materiallardan olanq qaşıqlardan qidalanırdı.

[[Şəkil:Aue Wellner-03.jpg|right|260px]]

== Çəngəl - ən gənc süfrə aksesuarıdır. ==

Müasir çəngəlin prototipi Qədim Yunanıstanda yaranmışdır. Bu çox böyük instrument idi və iki uzun dişdən təşkil edilmişdi. Xüsusən qızardılmış ət yeməkləri və çətin məhsullardan olan isti xörəklər üçün nəzərdə tutulmuşdu. İki dişli çəngəllərdən başqa şiş və qaratoxmaqdan da insanlar yararlanırdı. Bu cür asksesuarlar xüsusən ət xörəkləri olan süfrələrə qoyulurdu. Həmin vaxt yemək üçün çəngəldən əvvəl əllərindən istifadə edirdilər. Bəzən insanlar yeməklə əlaqədar əllərinə əlcəklər geyinir, hətta barmaqlar üçün nəzərdə tutulmuş məmulatlardan da isitifadə edirdilər. Bu barmaqlıqlar əlllərin çirklənməsinin qarşısını alırdı. VII əsrdə çox da böyük olmayan və iki dişdən təşkil edilmiş çəngəllər Türkiyədə meydana gəldi, X əsrdə Vizantində yayıldı, hansı ki, elə buradan bütün Avropaya keçid etdi. Çəngəlin çətin istifadə olunması insanlarda narahatlıq yaradırdı və Orta əsrlərdə çəngəllər istifadəsiz qalaraq, unudulmağa başlandı. Bir çox ölkələrdə isə Roma papasının əmri ilə çəngəl qadağan edilmişdi. XIV – XVI əsrlərdə çəngəllər varlıların şıltaqlığına çevrilmişdi. Fransada həmin müddətdə bıçaqla qidalanma dayanmışdı və bir dişli çəngəldən istifadə edilirdi. Hətta XVII əsrlərin əvvələrində ingilis alicənabları çəngəli artıqlıq sayırdı və əl barmaqlarından istifadə etməyi daha əlamətdar bilirdilər. Həmin dövrün etiketindən asılı olaraq əli eleqant vəziyyətdə üç baramaqları ilə götürürdülər və bundan sonra barmaqlarını spesefik şəkildə sudan axıdırdılar. Yalnız XVII əsrdə üç və dörd dişdən ibarət olan çəngəllər yarandı və bunlar ən yüksək səviyyəli şəxslərin atributuna çevrildi.

 

Müəyyən dövrlər ərizndə bambukdan hazırlanan çbuqların uzunluları dəyişdi və 40 sm qədər uzadıldı. Hətta metaldan olan çubuqlar da istifadəyə balandı. Bu uzun çubuqlar yeməklərin hazırlanması üçün nəzrədə tutulmuşdu, 20 – 25 sm olanlar yalnız yemək üçün əhəmiyyətli idi. Bu çubuqlarla yalnız düyü, ət və tərəvəsi yemək asan deyil, eyni zamanda balıqların da sümüklərinmui görmək mümkündür. Bambukdan olan çubuqlarla yemək farsfordan, metaldan, lak vuirulmuş və müxtəlif çeşidli bahalı ağöaclardan, fil sümüklərindən hazırlanmış çubuqlardan olduqca asandır. Bu cür mədəniyyətə malik olmaq və xörək yemək çox çətin, bacarıq tələb edən işdir. Çində ağacdan və bambukadn hazırlanmış çubuqlara yer verilir. Yaponiyada isə lak vurulmuş çubuqlar geniş yayılıb. Bunlar baqlıq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Kişilər, qadınlar və uşaqlıar üçün olan çubuqlar ölçüləri baxımından bir – birindən fərqlənirlər. Xüsusən uşaqlar üçün olanlar bəzən rənglənmiş formada olur. Yaponiyada açşağı hissəsi daha çox yuxarıya qaldırılmış vəziyyətdə olan çubuqlar, Tibet və Tayvanda karandaş üsulunda hazırlanır. Koreyada isə nerjavikadan olur. Adətə görə gümüşdən olan çubuqları koreyalılar hazırlayırdı və tyalnız aristokrat şəxslər istifadə edirid. Asiya restoranlarında eyni ölmçüyə malik olan çubuqlar süfrəyə düzlür. Xatırladaq ki, çubuqlardan istifadə zamanı səs çıxartmaq olmaz. Bu çubuqlarla yeməyi deşmək olmaz, xüsusən tərəvəz kimi çətin olan xörəkləri. Çubuqları düyü yeyən zamanm şaquli istiqamətdə qoymaq olmaz, çünki bu dəfn mərasimlərində edilən hərəkətdir. HYətta çubuqları boşqabdan sola qoymaq olmaz. Müxtəlif yeməklər yeyildiyi zaman belə sağ əllə çubuqlardan istifadə etmək məsləhət görlür. Nahar zamanı sizin ətrafınızda oturan şəxslərə istiamətlənmiş formada çubuqları qoymaq olmaz. Çin və Vyetnamda çubuqları kasanın ətrafına qoymaq lazımdır, yalnız düyünü ağıza qoyarklən istifadə etmək olar, Koreyada isə bu hərəkət mədəniyyətsizlik kimi qiymətləndirilir. Deməli Çin və Vyetnamda əvvəlcədən çubuqlar kasaların ətrafına düzlür, Koreyda isə xeyir. Yaponiyada eyni çubuqlardan müxtəlif şəxslər istifadə etməməlidir. Həmçinin bir boşqabda yeyilən xörəklər üçün iki cüt müxtəlif formada olan çubuqlar vardır. Yemək bitdikdən sonra çubuqları boşqabın yanında arxası sola tərəf qoymaq lazımdır. Çin və yapon uşaqları bir yaşa çatanda çubuqlarla yeməyə başlayır. Düşünülür ki, bu uşağın inkişafəı və onun bacarığnmda əhəmiyyətli rol oynayır.

 

 

{{commonscat|Cutlery}}

 

[[Kateqoriya:Məişət əşyaları]]

 

[[ar:أدوات تناول الطعام]]