Şamanizm: Redaktələr arasındakı fərq

İndiki vaxtda bəzi qərblilərin maraq duyub təkrar tətbiqə başladıqları şəklinə isə neo-Şamanizm deyilir.

 

 

Şamanizmin başlanğıcda Qərblilər tərəfindən çox tanrılı bir din zənn edilməsindəki ana faktor, Şamanizm haqqında kifayət qədər məlumatı olmayan ilk Qərbli səyyahların Şamanizm haqqında Qərbə köçürdükləri səthi məlumatlardan qaynaqlanmışdır. Hər şeydən əvvəl, Asiya Şamanizmində tapınma yoxdur, ki bu da bir din olmadığını bir inanc forması olduğunu ortaya qoymaqdadır.

== Tarix ==

 

 

Köhnəçağ və Orta Çağdakı çox məşhur olan sehrlərdən fərqi, onların fərdi olmalarına qarşılıq, şamanlığın başda Orta Asiya və Şimal Asiya xalqları olmaq üzrə, Tunguzlarda, Moğollarda, Mançularda, Laponlarda, Eskimolarda, Vogullarda, Ontiyaklarda, Samoyedlerdə, Qafqazlarda, Hindistanda, Çində, Yaponiyada, İndoneziyada, Malayziyada, Polinezyada, Avstraliyada, Böyük Okeanın o biri adalarında, Alaskada, Grönland və İslandiyada, Şimal Amerikada, Guyanada, Amazon bölgəsində və Afrikanın bir çox yerində (kiçik ayrılıqlar bir tərəfə) təməl qanunlar dəyişməmək şərtiylə az ya da çox sıxlıq / izdiham camaatın tapılmasıdır. Şamanlığın nə vaxt ortaya çıxdığı, nə kimi dəyişikliklər keçirdiyi qəti olaraq bilinməməkdədir.

3-Şaman anlayışı, Mançu dilində oynayan tullanan, bir iş görərkən davamlı olaraq hərəkət edən mənasındakı saman anlayışından gəlir.

 

 

Son araşdırmalar şamanlığın Türklərə xas olmayıb bütün Asiyaya yayıldığını (Samoyedlerdən İndoneziya adalarına qədər) göstərməkdədir ki, araşdırmaçılar, artıq Amerika Qırmızıdərililərini də Şamanizm daxilində ələ almaqdadırlar. Necə ki Mircea Eliade Şamanizm adlı kitabında Asiyanın şaman birliklərində, Amerika Qırmızıdərililərində və Okeana yerlilərində saysız ünsürün ortaq olduğunu ortaya qoymuşdur.

Şamanlık Avropada ilk çağ dövrlərindən bəri məşhur idi və fərqli Töton qəbilələri və fin-Baltik xalqları arasında Dəmir Çağı boyunçu tətbiq olunmuşdu. Xristianlığın doğuşuyla birlikdə şamanlık yox olmağa üz tutmuş, xüsusilə şəhərlərdə olduqca itmiş və lakin çöl seqmentlərdə şamanlıktan qalma adətlər Xristian olan xalqlar arasında yaşamağa davam etmişdir.

 

 

 

Bax: [http://tr.wikipedia.org/wiki/Tengricilik]

Şərq Sibiryadan Şimal Kanadaya qədər uzanan geniş bir coğrafiyada yaşayan Eskimo qruplarının şamanist tətbiq və inanclara sahib olduqları yazılmışdır.

 

Amazon Yağış meşələrində bəzi yerli qrupları şaman hərəkətlərində tapılmaqdadırlar. 20.yüzyılda Tukano şamanlığının zəngin simvolizmi üzərinə alan araşdırmaları edilmişdir.

 

 

Şimal və Cənub Amerika qitələrində yaşayan Yerlilərin tək bir universal Yerli Amerikan Dini və ya mənəvi sistemindən bəhs edilə bilməyəcək cür müxtəlif inanclara sahib olduqları bilinməkdədir. Bununla birlikdə yerli mədəniyyətlərin ənənəvi şəfaçıları, mistikləri, odaçıları (medicine people) olmaqda ancaq onlar xalqları arasında şaman termini yerinə öz yerli dillərindəki sözlərlə xatırlanmaqdadırlar. Haqqında danışılan ruhi liderlər tipik asiya şamanlığında olduğu kimi qəbilənin qarşılaşdığı əhəmiyyətli hadisələr və ya fərdi narahatlıqlara əlac tapmaq üçün ruhlar aləminə uca bilməkdə, trans halına girə bilməkdə və atəş və tütündən faydalana bilməkdədirlər.

 

 

Şamanist inisiyasyonda hər şaman namizədi yuxular, trans, ruhların ad və funksiyaları, şaman texnikaları, ‘gizli dil' kimi bəzi mövzularda bir təhsildən keçirildikdən sonra şaman ola bilər. Asiya Şamanist inisiyasyonlarında sirrə (mister) çatma deyilən "inisiyatik ölüm" ya da "cəhənnəmə eniş" təcrübəsi Sibirya və Orta Asiyadakı Şamanist Türklərin (Yaqutlar, Altaylılar vs.) ənənələrinə görə, himayəçi-rəhbər ruhlar tərəfindən, yeraltı deyilən kənar-aləmdə və ya spiritüel göy qatlarında reallaşdırılar. Bu təcrübə, fiziki olaraq, ümumiyyətlə, meşə, qır, mağara kimi cəmiyyətdən uzaq və müqəddəs sayılan bir yerdə reallaşdırılar. Şaman (Kam) namizədi əvvəldən hazırlıq təhsilini almış olsa da, sirrə (mister) çatma deyilən bu təcrübəsi yaşamadan namizədin şamanlığı şəkililəşməz. Bu təcrübəsi ancaq lazım olan hazırlıq təhsilini almış şaman namizədləri keçirə bilər. (Hazırlıq təhsili, ancaq, dalğınlıq, olub bitənə maraqsızlıq, bəzi keşiklərə tutulma kimi ön ifadə edilər göstərən namizədlər arasından, bir iç çağırışı almış və mağaralarda xəbərçi yuxular görüb himayəçi-rəhbər varlıqlarıyla əlaqəyə keçmə kimi ilahi "seçilmə" əlamətləri göstərmiş olana verilər.) Barabanı transa girməyi asanlaşdıracaq bir şəkildə istifadə etməni öyrənmiş namizəd, bəzi acı verici imtahanlara təbii tutulduqdan sonra, ölüm təcrübəsini yaşamaq üzrə, transa girər. Şaman namizədi bir neçə gün davam edən bu təcrübə boyunca, ruh və bədən bağları boşalmış halda yatar. İnisiyasyonlardaki cəhənnəmə eniş ya da ikinci doğuş deyilən bu faktlar Şamanizmdə şaman namizədinin bədəninin simvolik olaraq parçalanması surətiylə orqanlarına ayrılması və sonra bu parçaların birləşdirilməsi və ya ətlərindən sıyrılmış sümüklərinin ətlənməsiylə bədəninə yenidən qovuşması olaraq işarələniyər. Sirrə çatma deyilən bu müddət ərzində, himayəçi-rəhbər varlıqları şamanın ruhuna şamanlığı üçün lazımlı hər şeyi öyrədərlər. Öyrətdikləri arasında peşə sirləri, "gizli dil", xəstəliklərin xüsusiyyətləri, yaxşılaşdırılma yolları da tapılar. Bu əməliyyatlar bitdiyində və hipnotik yuxudan çıxdığında, namizəd özünü bəzi güclərlə bəzənmiş və bir xeyli dəyişmiş halda tapar. Artıq yalnız bedensel gözləriylə deyil, ruhani gözüylə (ürək gözüylə) də görə bilməkdədir