Köçərilik: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 20:
Ən ciddi araşdırmalara əsasən isə, türk etnık-mədəni ənənəsində öz tıpı etıbarilə oturaq şəhər mədəniyyəti ilə yanaşı, hər zaman atlı köçəri mədəniyyət şəkli də mövcud olmuşdur. Bir çoxları guya türk millətinin mədəniliyi və qədimliyinin üzərinə kölgə salacaqmış kimi kö¬çərilik kompleksini kiçiltməyə, yaxud onu kökündən danmağa çalışırlar. Bəzən bunun tam əksinə hərəkət edib, eləcə də oturaqlığı qədir-qiymətdən salmaq istəyənlər var.
Şübhəsiz, bu meyllərin ikisi də yanlışdır və əslində yanlış olduğuna görədir ki, türk mədəniyyətinin tarixi təkamülünü doğru-düzgün əks etdirməyə mane olur. Məsələn, Türküstanda yaşayan türklərin böyük çoxluğunun köçəri həyat sürməsi əski qaynaqlarda əhalinin hər yanda çadırlarda yaşaması faktının qeydə alınmasından bəlli olur. Və ya köçərilikdən, yarımköçəri həyat tərzindən oturaq həyata keçib şəhər və kəndlərdə yaşayan oğuzlar haqda bilgilərə hələ ərəb qaynaqlarında rast gəlinir. «Yeni köhnə dünyanın böyük bir qismini öz içə¬risinə alan Turanın ayrı-ayrı bölgələrində coğrafi iqlim şərtlərinə uygun olaraq, türklər qismən oturaq və ya qismən köçəri olaraq yaşamış, böyük sivilizasiyalar yaratmışlar".
[[Şəkil:Köç3.jpg|thumb|right|250|Düşərgə]]
Türk еtnik ümumiliyinin fоrmalaşmasının tarixini müəyyənləşdirən [[Sergey Klyaştоrnı|S. Q. Klyaştоrnı]] yazır: «Qədim və оrta əsrlər tarixi dövründə türk xalqları mühitində daha çоx müxtəlif mənşəli bu və ya digər ölçüdə bütün türk tayfalarına xas еtnik əhəmiyyətli xüsusiyyətlər tədricən cəmləşmiş və irsən möhkəmlənmiş еtnо mədəni ənənələr fоrmalaşmışdı. Bu cür stеrеоtiplərin ən intеnsiv fоrmalaşması qədim türk dövründə, yəni еramızın birinci minilliyinin ikinci yarısında təsərrüfat fəaliyyətinin оptimal fоrmalarının (köçəri və yarım köçəri hеyvandarlıq) müəyyənləşməsi, əsasən maddi mədəniyyət kоmplеksinin (yaşayış еvləri, gеyim, nəqliyyat vasitələri, qida, bəzək əşyaları və s.) yaranması, məşhur ənənəvi mədəniyyət, sоsial ailə təşkilatının, xalq еtikasının, tətbiqi sənət və fоlklоrun müəyyənləşib başa çatdığı zaman baş vеrmişdir». (Bax: S. Q. Klyaştоrnı, Türk Dünyası və Avrasiya simbiоzu, Qırğız dövlətinin pоlitоgеnеz prоblеmləri.-Bişkеk, 2003-cü il. Səh. 115-125, rus dilində).
Mədəniyyətşünaslar, tarixçilər və filosoflar da köçəriliyə elmi ədəblyyatlarda tarix boyu sivilizasiyadan kənar bir hadisə kimi qiymət verənləri ittiham etməkdə bu üzdən tam haqlıdırlar, mərifət və mədənlyyət cəhətincə oturaqların köçərilərdən xeyli irəli gəldikləri haqda aydındır ki, çox deyilmişdir. Lakin bunlar əsasən tarixin daha çox məğlubiyyətlərinə şa¬hadət elədiyi oturaq xalqların tarixçilərinin elmilik donu geydirilən qeyri-elmi fərzlyyələrdir. Bir sözlə, istər "ənənəvi türk dövlətləri üçün əksər hallarda özək rolunu oynamış el şək¬lində təşkilatlanma" cəhətindən, istərsə mədəni inkişaf səviyyəsinə görə köçəri türklərin qurmuş olduqları mədəniyyət özlərini daha yüksək dərəcədə inkişafa nail olmuş sayan oturaqların yaratdıqaları mədənlyyətdən çox-çox üstün idi. Cəmiyyətdəkl azadlıq ruhu baxımındansa onlar bir-birllərlylə heç ölçüyə gəlməzlər.
| |||