Əliabbas Müznib: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Şair
Sətir 24:
 
==Yaradıcılığı==
1881də Bakıda doğulub. Edebiyatda Müznib tahallüsü ilə tanınan müəllifin əsl adı və soyadı Əli Abbas Mütellibzade'dir.
Müznib də bir çox yazıçı və şair çağdaşları kimi ədəbiyyat və mətbuat aləminə 1905-ci ilin Rus qiyamından sonra gəlmiş və iti qələm, is-yankâr ruhu, milliyyətçi və Türkçü inancları ilə, qısa zamanda ədəbi dairələrdə böyük maraq top-lamıştı. O, ilk əvvəl, mollahanede təhsil almış, bir müddət də rus-Azərbaycan məktəbinə davam etmişdi. Fars və rus dillərin, Türk tarixinə və İslam kül-növünə dair geniş məlumatlarını şəxsi oxuma yolu ilə əldə etmiş və bu mövzularda dövrünün məlumatın ki-şilerinden biri kimi tanınmışdır.
İlk şeirlərini 1907dən başlayaraq "Təzə Həyat", "İttifaq", "Zenbur" kimi qəzet və deyir-giler yayınlatan Eliabbas Müznib, qısa bir müddət sonra, 1910-ci ildə "Hilal" adlı bir qəzeti ya-yıma hazırlamış; həddindən artıq tənqidçi ruhu və ifşaçılığı ilə diqqəti çəkən bu qəzetin ilk sayı hələ mat-baada ikən müsadirə olunmuşdur. Buna səbəb, Müznib'in "Hökumət, ah bir insan yeyən qurd, Re-iyyetde nə pul qoyar nə bir yurd" misraları ilə baş-layan şeiri olmuşdur. Rəsmi dairələrdən icazəsiz ya-yınladığı ikinci sayda isə, Müznib milli gəncliyi, öz haqqını tələb etməməsi baxımından günahlandıraraq belə yazmışdır: "Namusu qatı, garet etməklə ka-zanmak olmaz, bəlkə hüquqi-vətən yolunda öl-mekle olar. Görürsünüz mü, ata babadan qalan torpağımız zalımın çoxluğundan bir taxta pul menasmda olmuş; bu gün səhər kark olmaqla məhv nabud olmadığımız dəxi mühekkek ol-muştur ... geyretli cavanlarımız; namuslu ol-madığınız biri birinizi öldürməklə olmaz, o bi-namusluğdur. Əlimizdən gedən ihtiyaratm istirdadına çalımaxla sübut olunabiler " .
"Hilal" 1911-ci ilin ilk aylarında bağlanır. Şa-irin yayınlamağa başladığı "Şihab-sağıb" deyir-sinin də aqibəti eyni olar. 1911də Müznib hökumətə istiqamətli yazılarından ötəri, əvvəl qısa müddət üçün həbs olunar və günahlandırılar. Daha sonra isə, çar hökuməti tərəfindən ömür boyu Sibirə sürgün edilir.
Amma isyankar ruhlu şair, Sibirdə də yaz-Maktan qalmaz. Burada yazmış olduğu şeirlərini Baku matbuatında yayınlatır. 1913-cü ildə Romanovlar sülaləsinin qurulmasının 300. ili qeyd olunduğu sı-rada, Müznib də əfv olunaraq Bakıya qayıdır və ye-nide mətbuat və nəşriyyat aləminə atılar. 1914 yı-linda böyük qardaşı Əbülfəz Mütellibzâde'nin adına "Dirilik" adlı bir məcmuə qurar. "Müsavat" partiyasının lideri, Azərbaycan Parlamentinin ilk başçısı Memmed Emin Resulzadenin "Milli di-rilik" adlı ardıcıl yazıları ilk dəfə bu jurnalın say-falarında nəşr olunmuşdur. Azərbaycanda türk-çulum fikrinin yayılmasında, Müznib və onun "Dirilik" jurnalı ətrafına yığdığı ədəbi qüvvələr əhəmiyyətli rol oynamışdır. 1915-ci ildə Müznib bu jurnalın səhifələrində Rus imperatoru Deli Petronun Türk-Müsəlman düşmənliyi ilə dolu "Vasiyyef'ini nəşr etdikdən sonra, yenidən ta-kiblere məruz qalar; az sonra da jurnal bağlanır. Daha sonra Müznib" Türkün səsi "adlı bir qəzet çıxartmaq fikrinə düşsə də, rəsmi dairələrdən lazım olan izini ala bilməz.
1913-1917 illəri arasında Müznib, milli yayım səhnəsində geniş bir şəkildə çalışır. Özgün əsərlərlə birlikdə Şərq və Qərb ədəbiyyatından tər-cümə edər. Öz əsərlərindən və tər-cümə ibarət olan onlarla kitab yayınlatır.
Rus imperiyasının süqutundan sonra Müznib ədəbi və siyasi sahələrdə daha geniş fa-aliyet göstərir. 1919da yeni Azərbaycan Çar-
huriyeti'nin Dövlət Marşını yazar. Respublikanın rəsmi nəşr orqanı olan "Azərbaycan" qəzetində Türklüyün tarixi və məsələləri üzərinə bir ardıcıl ma-qalalar nəşrlər.
Sovet rejimi dövründə bir müddət 1920-1926 illəri arasında Müznib yenə mətbuatda çalışır. Amma, burada ona hər zaman millətçilik sahəsində köhnə sürət-metler və yazdıqları xatırladılar və nəhayət, 1926 yı-linda, erkən yaşda təqaüdə ayrılmağa məcbur edilir. Türkçü və milliyyətçi olduğu üçün Müznib Sovet dövründə də, Çar dövründə olduğu kimi təzyiq və reaksiyalara məruz qalar.
Həyatının 20 ilini mətbuata vermiş Müznib, 1926-cı ildə 44 yaş mətbuatdan ayrılır; siyasətdən tam uzaqlaşar və ədəbiyyat araştırmacılığı ilə məşğul olur. 1927-1937 arasında, XIX-XX əsr. Azərbaycan ədəbiyyatı klasiklerinin əsərlərindən ibarət olan on kitab yayınlatır. Bütün bu əsərləri özü yığmış, on-lara geniş ön söz, Biografi və şərhlər əlavə etmişdir.
1937-ci ildə yenidən həbs olunan Müznib, XX. əsr. Azerbacan ədəbiyyatının bir sıra tanınmış şah-siyetleri kimi, milliyyətçiliklə və pantürkizmle cinayət-landı və ölüm cəzasına çarpdırıldı. Son zamanlarda ortaya çıxan sənədlər, yorulmaz jurnalist, şair və ədəbiyyat mütəxəssisi Əli Abbas Müznib'in 27 avqust 1937-ci ildə gülləyə dizildiğini açıqlayır.
1956da dövlət tərəfindən suçsuzluğu etiraf
edilib, ölümündən sonra bəraət edən Müznib'in əsərləri hələ toplanıb nəşr olunmamış, yaradıcılığı tədqiq edilməmişdir.
Əsərləri: Uşaqlara İbrət, Bakı, 1909; Azadlığı-beşeriyye, Bakı, 1909; Şeyx Behlil, Bakı, 1910; Emel Çiçeyi, Bakı, 1911; Çekmesilen, Bakı, 1911; Dervişi-Kehkeşan, Bakı, 1913; İstər Ağla, İstər Gül , Bakı, 1913; Sibir Məktubat, Bakı, 1913; Tikan Kolu. Hiciv və Menzumeler, Bakı, 1913; Ürek yangısı, Bakı, 1913; Qiraet, Bakı, 1914; Yusif və Züleyha, Bakı, 1914; Eşrefi Macerası, Bakı, 1916; İbrət Taziyanesi, Bakı, 1916; İnsaf Güzgüsü, Bakı, 1916; Yaşayış özülü, Bakı, 1916; Tac-Mahal. Türk-İslam senayenin-arxitekturasından. Bakı, 1916; Mühteser Ənbiya və İslam Tarixi, Bakı, 1917; Tikan Kolu, Bakı, 1917; Türkçe Qezeller. Köhnə ədəbiyyatımız numuneleri, Bakı, 1917. Qərb Fa-tehi-Alilerinden Namdar Türk qəhrəmanından Məhəmməd Töfvig beyin "Zopası", Bakı, 1919; Rusiya'nin Qəhrəmanı Rasputin, Azadlıq Dövrü, Bakı, 1919; Xorasan Topa Tutulması və II Ni-asan görə cəza, Bakı, 1919; Aşiq Peri və müasirleri, Bakı, 1928; Deyilən söz yadigardır, Bakı, 1991.
Ədəbiyyat; Azərbaycan kitabı, c. I, Bakı, 1963; İslam Ağayev. Eliabbas Müznib-i "Azərbaycan" jurnalı, 1972, No 12.
 
==Həmçinin Bax==