Opera: Redaktələr arasındakı fərq

Opera [[İtaliya|İtaliyada]] [[misteriya]]larda – musiqisi epizodik işlədilən və əhəmiyyəti o qədər də yüksək olmayan ruhani tamaşalarda yaranıb. [[Beverini|Beverininin]] «"Müqəddəs Pavelin dönməsi»" ([[1480]]) ruhani tamaşasında əsər boyu səslənən musiqi ilk dəfə ciddi mövqe tutur.

[[XVI əsr]]in ortalarında musiqisi motet, yaxud madriqal səciyyəsində xor ilə məhdudlaşan «"çoban oyunları»" - [[pastoral]]lar geniş intişar tapır. [[Orasio Vekki|Orasio Vekkinin]] «"Amfiparnasso»" madriqal komediyasında səhnə arxasından beşsəsli madriqal formasında səslənən xor aktyorların səhnədəki çıxışları müşayiət edirdi. «"Commedia armonika»" - «"Harmonik (yəni ifa ilə müşayiət olunan) komediya»" ilk dəfə [[Modena]] sarayında [[1597]]-ci ildə səhnəyə qoyulub.

[[XVI əsr]]in sonlarında madriqal komediyalara təksəsli ifa [[monodiya]] formasında yazılmış partiyaları daxil etmək cəhdləri yer almışdır. Məhz bu cəhdlər sayəsində opera adlanacaq janr öz inkişafını sürətləndirmişdir. Həmin cəhdlərlə əsərlərini zənginləşdirən müəlliflər artıq öz musiqili-dram əsərlərini «"drama in musica»", yaxud «"drama per musica»" adlandırmağa başlayırlar. «"Opera»" adı isə bu əsərlərə [[XVII əsr]]in birinci yarısından etibarən işlənməyə başlamışdır. [[XIX əsr]]in ortalarında, opera bəstəkarları öz operalarını yenidən «"musiqili -dram»" adlandırmağa başlamışlar, buna misal kimi [[Rixard Vaqner]]in adını çəkmək olar.

«"Kütlə»" üçün ilk opera teatrı [[1637]]-ci ildə [[Venesiya]]da açılıb; bundan qabaqkı dövrdə opera yalnız saraydaxili əyləncələrə xidmət edirdi. İlk irihəcmli opera isə [[1597]]-ci ildə səhnələşdirilmiş [[Cakobo Peri|Cakobo Perinin]] «"Dəfnə»" operası hesab olunur. Tezliklə opera İtaliyada, daha sonra isə Avropanın digər ölkələrində intişar tapır. Venesiyanın özündə 1637-ci ildən bəri 65 il ərzində 7 teatr tikilib istifadəyə verilir. Həmin teatrlar üçün sayı 40-a çatan bəstəkarlar tərəfindən 357 (!) opera yazılır. İlk operalar Almaniyada «"Dəfnə»" ([[Henrix Şüts]], [[1627]]), Fransada «"Pastoral»" ([[Rober Kamber]], [[1647]]), İngiltərədə «"Didona və Eney»" ([[Henri Pörsell]], [[1689]]), Rusiyada «"Kefal və Proqrida»" [[Françesko Domeniko Arayya]], [[1755]], Azərbaycanda «"Leyli və Məcnun»" ([[Üzeyir bəy Hacıbəyli]], [[1908]]).

Komik alman və fransız operalarında musiqi nömrələr arasında dialoqun olması mümkün sayılır. Ciddi operalar arasında da belələri rast gəlir, məsələn, «"Fidelio»" ([[Lüdviq Van Bethoven]]), «"Medeo»" ([[Kerubini]]), «"Sehrli oxatan»" ([[Veber]]).

* Uşaq ifası üçün operalar (məsələn, «"Balaca bacatəmizləyən»", «"Nuhun gəmisi»", ([[Bencamin Britten]]), «"Kral Birinci Matiuş»" «"Asqard»" «"İyrənc ördək balası»" «"Kokinvakasü»" ([[Lev Konov]])).

Xor operada müxtəlif formalarda təzahürünü tapır. Bəzi hallarda xor əsas süjet xətti ilə əlaqədə olmayıb fon olaraq işlənir, bəzi hallarda isə baş verən hadisəlri özünəməxsus şəkildə şərh edir. [[Üzeyir bəy Hacıbəyli]]nin [[«"Koroğlu»" operası]]na işlətmiş olduğu xor səhnələri buna bariz sübutdur.

Operanın musiqili dramaturgiyasında əsas rolu orkestrə atrılıb. Orkesrtin simfonik vasitələri obrazların tam şəkildə açılmasına xidmət edir. Uvertüra, antrakt - operanın ayrıca orkestr epizodlarıdır. Opera tamaşasının daha bir komponenti balet (N.A.[[Rimski-Korsakov]]un [[«"Mlada»" operası]] misal kimi göstərilə bilər), xoreoqrafik səhnələr hesab olunur.