Köçərilik: Redaktələr arasındakı fərq

Əlbəttə, bu məsələ ilə bağlı mübahisələrə aydınlıq gətirmək bizim mövzunun əhatə dairəsindən kənara çıxsa da, köçəri və oturaq xalqların etnik-mədəni ənənəsinin tədqiqinə müxtəlif elmlərdə olan diqqəti ön plana çəkmək, zənnimizcə, vacibdir.

Ən ciddi araşdırmalara əsasən isə, türk etnık-mədəni ənənəsində öz tıpı etıbarilə oturaq şəhər mədəniyyəti ilə yanaşı, hər zaman atlı köçəri mədəniyyət şəkli də mövcud olmuşdur. Bir çoxları guya türk millətinin mədəniliyi və qədimliyinin üzərinə kölgə salacaqmış kimi kö¬çərilik kompleksini kiçiltməyə, yaxud onu kökündən danmağa çalışırlar. Bəzən bunun tam əksinə hərəkət edib, eləcə də oturaqlığı qədir-qiymətdən salmaq istəyənlər var.

[[Şəkil:Köç3.jpg|thumb|right|250|Düşərgə]]

 

Mədəniyyətşünaslar, tarixçilər və filosoflar da köçəriliyə elmi ədəblyyatlarda tarix boyu sivilizasiyadan kənar bir hadisə kimi qiymət verənləri ittiham etməkdə bu üzdən tam haqlıdırlar, mərifət və mədənlyyət cəhətincə oturaqların köçərilərdən xeyli irəli gəldikləri haqda aydındır ki, çox deyilmişdir. Lakin bunlar əsasən tarixin daha çox məğlubiyyətlərinə şa¬hadət elədiyi oturaq xalqların tarixçilərinin elmilik donu geydirilən qeyri-elmi fərzlyyələrdir. Bir sözlə, istər "ənənəvi türk dövlətləri üçün əksər hallarda özək rolunu oynamış el şək¬lində təşkilatlanma" cəhətindən, istərsə mədəni inkişaf səviyyəsinə görə köçəri türklərin qurmuş olduqları mədəniyyət özlərini daha yüksək dərəcədə inkişafa nail olmuş sayan oturaqların yaratdıqaları mədənlyyətdən çox-çox üstün idi. Cəmiyyətdəkl azadlıq ruhu baxımındansa onlar bir-birllərlylə heç ölçüyə gəlməzlər.

Milli vicdanın təşəkkülünə əsla şübhə yeri qoymayan əski köçəri türk topluluğu fikrən, qəlbən də azad şəxslyyətlər yetirirdi. Atlı-köçəri mədəniyyətinin yetişdirdiyi bu insanlar daxilən sərbəst olduqlarından, geniş qoynunda yaşadıqları təbiət qədər varlıqlarına da azad bir ruh hakim idi. Onlar geniş ürəkliydilər, böyük idilər və böyük olduqları üçün yalandan, ikiüzlûlükdən, yaxınlara qarsı təkəbbürlü davranmamdan çox uzaqdılar. Açıq havada daim at belində hərəkət halında olmağın verdiyi aşıb-daşan güc, enerji bu insanların əkinci, oturaq və passiv xalqlar üzərində hakimiyyətini təmin edirdi. Ancaq apardıqları savaşlar da nə talan, nə xərac üçün deyildi. "Hər biri ayrılıqda bir millət demək olan" bu insanlar döyûşlərə belə yalnızca qalib gəlməkdən ötrü atılırdılar. Təbiətin içində beləcə azad ruhlu yaşadıqları üçün başqaları içərisində qarışmağı həç sevməzdilər. Tarixlər yaradacaq böyük mənəvi güçə sahib olan bu çılgın, ehtiraslı insanlar cəmiyyətində əsir düşənlərə qarşı belə olmazın hormət və lütfükarlıqla yanaşırdılar. Bir onu da yada salmaq yetər ki, Cindəki kölələr hûrriyyət ölkəsi olan Asiya hun torpaqlarına qaçırdılar. <ref>İbrahim Kafəsоğlu, Türk Milli kültürü, Istambul, 1998</ref>

 

 

[[Çingiz xan]] köçərilərə oturaq əhaliyə nisbətən daha inamla yanaşırdı. O, bilirdi ki, köçərinin bir canı , bir atı və bir qılıncı var. O, şəxsiyyətini uca saxlamağa çalışır, ona görə də xana həmişə etibarlıdır. Oturaqlar, daşınmaz əmlak sahibləri isə öz varidatlarının qorunması naminə, yeri gəlsə lap satqınlıq da edərlər. Elə bu səbəblərdən də Çingiz xan köçəri imperiyasının dayaqlarını möhkəmləndirmək yolunda canlarından keçməkdən də qorxmayan köçəri cəngavərləri üstün tuturdu. O, istəyirdi ki, Monqolustan köçərilər imperiyası olaraq qalsın. Monqollar köçəri həyatından uzaqlaşmasınlar, nə şəhərlərdə, nə də ki, kəndlərdə yaşasınlar, istila olunmuş ölkələrin əkinçilərinin və sənətkarlarının əməyindən istifadə etməklə xoş həyat sürsünlər və buna görə də onları qorusunlar.